Χ. Υ. Τ. Α : Το τέλος του Αγωγού

22/10/2004

Η άμεση και ευρεία εφαρμογή προγραμμάτων μείωσης και επαναχρησιμοποίησης της συσκευασίας, κομποστοποίησης, καθώς και ανάκτησης και ανακύκλωσης υλικών και προϊόντων, είναι η μόνη οριστική και ουσιαστική λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων.
‘Όταν είσαι ουραγός σε όλη την Ευρώπη, όταν δεν βλέπεις κάδο ανακύκλωσης στη γειτονιά σου, είναι λογικό να αναζητάς χωματερές, ΧΥΤΑ και οτιδήποτε άλλο για να ξεφορτωθείς το ζέον πρόβλημα των σκουπιδιών. Όταν επί χρόνια απουσιάζει ο ουσιαστικός σχεδιασμός για τη φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση των σκουπιδιών και κυριαρχούν οι παράνομες χωματερές, είναι φυσιολογικό οι πολίτες να είναι καχύποπτοι και επιφυλακτικοί στις όποιες κυβερνητικές αποφάσεις.
Όταν κάποιες δημοτικές αρχές προτείνουν να πάνε τα σκουπίδια τους στην πόρτα του γείτονα αντί να ξεκινήσουν οι ίδιες προγράμματα ανακύκλωσης, τότε ο λαϊκισμός θριαμβεύει.
Οι λύσεις στο πρόβλημα της διαχείρισης των σκουπιδιών είναι απλές και εφικτές Πριν κατασκευάσουμε και λειτουργήσουμε νέους ΧΥΤΑ, θα πρέπει να διασφαλίσουμε στην πράξη ότι θα ελαχιστοποιήσουμε αυτά που προορίζονται για ταφή, ώστε να είναι ασήμαντες οι ποσότητες και η επικινδυνότητά τους. Το χαρτί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, το γυαλί, τα ειδικά υλικά και τα οργανικά μπορούμε να τα ανακυκλώσουμε, να τα επεξεργαστούμε και να τα αξιοποιήσουμε. Αν οργανώσουμε κάτι τέτοιο, τότε είναι σαφές ότι πορευόμαστε στο σωστό δρόμο και συμφωνούμε με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, αλλά και την ελληνική νομοθεσία που μας δεσμεύει πια να προωθήσουμε την ανακύκλωση. Αν όμως μιλάμε για ταφή της σημερινής ποσότητας αποβλήτων, με μικρή μόνο μείωση του όγκου τους, τότε ας το ξανασκεφτούμε γιατί βρισκόμαστε σαφώς σε λάθος δρόμο
Σήμερα οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υλοποιούν πολιτικές για την πρόληψη, μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση όλων των υλικών και προϊόντων, που είναι στα απορρίμματα, και μειώνουν τα προς τελική διάθεση υλικά σε ποσοστά που ξεπερνούν σε αρκετές περιπτώσεις και το 80% ή το 90%,
Στο Άμστερνταμ ανακυκλώνεται το 74% των σκουπιδιών, στην Κοπεγχάγη το 32%, στη Βιέννη το 30% και στο Βερολίνο το 25%. Το Παρίσι καίει σε ειδικές μονάδες καύσης το 80% των σκουπιδιών του, ενώ οι Βρυξέλλες το 89%. Η μία μετά την άλλη οι ευρωπαϊκές πόλεις στρέφονται στις εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης των σκουπιδιών τους, εφαρμόζοντας στην πράξη ιδέες όπως «ελαχιστοποίηση του όγκου», ανακύκλωση υλικών, καύση και λιπασματοποίηση. Σήμερα υπάρχουν στην Ε.Ε. περιοχές και πόλεις, που σχεδόν δεν χρειάζονται ΧΥΤΑ, γιατί εφαρμόζουν ήδη ολοκληρωμένα τις εναλλακτικές πολιτικές διαχείρισης, Η πλειοψηφία των χωρών της Ε.Ε. απαγορεύει (ή σκοπεύει να απαγορεύσει) τη διάθεση σε ΧΥΤΑ των ανακυκλώσιμων και βιοδιασπώμενων υλικών, Συγχρόνως επιδοτούνται και ενισχύονται χιλιάδες κοινωνικές ή άλλες επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στην ανάκτηση, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση υλικών και προϊόντων, με ταυτόχρονη δημιουργία χιλιάδων θέσεων απασχόλησης.
Σήμερα υπάρχουν ευρωπαϊκές οδηγίες και ελληνική νομοθεσία που μας υποχρεώνουν να ανακυκλώνουμε ένα σημαντικό ποσοστό όλων των υλικών που υπάρχουν στα απορρίμματα.
Στα σκουπίδια μας υπάρχουν υλικά όπως:
α) το χαρτί, το γυαλί, τα μέταλλα, τα πλαστικά, που τα θέλουν οι βιομηχανίες ως πρώτη ύλη, με ταυτόχρονα περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τους δήμους και τους δημότες,
β) τα οργανικά, που μπορούμε να τα μετατρέψουμε σε λίπασμα, είτε στο σπίτι μας με κάδους κομποστοποιητές, είτε σε ειδικές εγκαταστάσεις,
γ) τα ογκώδη αντικείμενα, τα οχήματα, τα λάστιχα, τα ορυκτέλαια, οι ηλεκτρικές – ηλεκτρονικές συσκευές, οι μπαταρίες και τα άλλα επικίνδυνα οικιακά, για τα οποία μπορεί και πρέπει να γίνεται εναλλακτική διαχείριση με ξεχωριστή συλλογή, ανάκτηση επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, Η υλοποίηση των πολιτικών εναλλακτικής διαχείρισης μπορεί στο άμεσο μέλλον να μειώσει κατά 80-90% τον όγκο των σημερινών απορριμμάτων, να ελαχιστοποιήσει την επικινδυνότητά τους και ταυτόχρονα να εξοικονομηθούν πρώτες ύλες και ενέργεια. Από την άλλη οι χώροι ταφής είναι ακριβοί, δεσμεύουν πολύτιμες εκτάσεις γης και δημιουργούν περιβαλλοντικά και κοινωνικά προβλήματα,

Όταν όλα τα αυτά συμβαίνουν, είναι δυνατόν να συζητούμε μόνο για το που θα χωροθετήσουμε κάποιους ΧΥΤΑ;

Τώρα που έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο, τώρα μπορούμε να κάνουμε το μεγάλο άλμα και να προσπαθήσουμε για αυτό που μοιάζει ακατόρθωτο: για πόλεις χωρίς σκουπίδια. Για να απαλλαγούμε οριστικά από τις άθλιες χωματερές που προσβάλλουν το περιβάλλον και απειλούν την υγεία μας. Για να απαλλαγούμε από άκαρπες κοινωνικές συγκρούσεις για τη χωροθέτηση ΧΥΤΑ.
Δυο παραδείγματα αρκούν για να δείξουν πως μπορούμε να βαδίσουμε σε άλλους ατραπούς φιλικότερες προς το περιβάλλον.
1. Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες τα αναψυκτικά κυκλοφορούν σε επανα- χρησιμοποιούμενες πλαστικές φιάλες PET.Οι συσκευασίες αυτές χρησιμοποιούνται δεκάδες φορές πριν τελικά ανακυκλωθούν. Στην Ελλάδα, οι ίδιες συσκευασίες είναι μιας χρήσης. Επιβάλλοντας στις εταιρείες την επαναχρησιμοποίηση αυτών των συσκευασιών θα μειώναμε σημαντικά το συνολικό όγκο των σκουπιδιών, εξοικονομώντας ενέργεια και πρώτες ύλες.
2. Τα μισά σκουπίδια μας είναι οργανικά υπολείμματα (αποφάγια) που τα περισσότερα καταλήγουν στις χωματερές. Κι όμως, υπάρχει η δυνατότητα να κάνουμε κομποστοποίηση στην πηγή, δηλαδή στο σπίτι μας. Πώς; Με μικρούς οικιακούς κομποστοποιητές που μπορούμε να έχουμε στο μπαλκόνι ή στον κήπο μας και είναι πρακτικοί, άοσμοι και αποτελεσματικοί. Μας απαλλάσσουν από τα μισά σκουπίδια μας και έχουμε και λίπασμα άριστης ποιότητας για τα φυτά ή τον κήπο μας.
Από κει και πέρα, δεν πρέπει να ξεχνάμε τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σχετική κοινοτική και εθνική νομοθεσία. Τι προβλέπει αυτή η νομοθεσία;
• Κλείσιμο και εξυγίανση όλων των ανεξέλεγκτων χωματερών και σκουπιδότοπων μέχρι το 2007 σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήδη, με βάση την ελληνική νομοθεσία, όλες οι υπάρχουσες χωματερές και σκουπιδότοποι είναι παράνομοι
. • Υποχρέωση ανάκτησης του 50-65% των συσκευασιών μέχρι το 2005 και του 65-80% τα επόμενα χρόνια.
• Υποχρέωση κομποστοποίησης κατά 65% των οργανικών υπολειμμάτων μέσα στην ερχόμενη δεκαετία.
• Υποχρέωση ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης ειδικών απορριμμάτων και αποβλήτων, όπως λάστιχα, παλιά οχήματα, καταλύτες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπάζα, ογκώδη αντικείμενα, έπιπλα, ορυκτέλαια, κ.α.

Διαχειριζόμενοι τα παραπάνω, μειώνουμε σημαντικά τον όγκο των απορριμμάτων που καταλήγουν σε κάποιο ΧΥΤΑ, ενώ αυτά που τελικά φτάνουν εκεί είναι αδρανή και μπορούμε πλέον να τα διαχειριστούμε χωρίς τα προβλήματα που συνήθως συνοδεύουν τη λειτουργία του.
Το γεγονός ότι η συζήτηση επικεντρώνεται σήμερα "στο τέλος του αγωγού" και όχι στο πώς θα πετύχουμε μείωση του όγκου των αποβλήτων, απλά επιτείνει το αδιέξοδο.