Πέμπτη 5 Οκτωβρίου 2017

Αραβόσιτος (Zea Mays)


Το καλαμπόκι ή αραβόσιτος ή αραποσίτι ( σίταρος ή σιταροπούλα στην Κύπρο) έχει την επιστημονική ονομασία Zea mays. Η ελληνική επιστημονική ονομασία του φυτοείναι Αραβόσιτος ο κοινός ή Ζέα η μαϋς.
Είναι σιτηρό της οικογένειας των Ποοειδών (Poaceae) ή Αγρωστωδών (Gramineae) και κατάγεται από την Αμερικάνικη ήπειρο όπου ήδη πριν από 5.500 χρόνια το καλλιεργούσαν οι Ίνκας, οι Μάγια και οι Αζτέκοι.
Η Ελληνική ονομασία του, «αραβόσιτος», σημαίνει «ο σίτος (σιτάρι) των Αράβων» και εισήχθη στην Ελλάδα το 1600 από τη Βόρεια Αφρική.
Η ετυμολογία της λέξης «καλαμπόκι» παραμένει ακόμα αβέβαιη. Έχουν προταθεί οι εξής εκδοχές: (α)<αλβ.kalambok (β)<ιταλ.calambochi (γ)<τουρκ.kalembek. Η ονομασία Mayz (Μαϋς) προέρχεται από τη γλώσσα Ταΐνη (Mahiz) των ιθαγενών της Καραϊβικής, μέσω της ισπανικής (Maíz). Η ισπανική λέξη (αρχικά ιθαγενής αμερικανική ) έχει επηρεάσει το όνομα του φυτού σε άλλες γλώσσες: αγγλικά Maize, γαλλικά Maïs, ιταλικά Mais, σουηδικά Majs, νορβηγικά Mais, φινλανδικά Maissi, εσθονικά Mais
Στη χώρα μας το συναντούμε με τις ονομασίες καλαμπόκι, αραποσίτι, αραπόσταρο, κούκλα, μπαρμπαρόσταρο, στίχρος, μισέρι. Στο χωριό μου στην Κρήτη το λέμε ξενικόσταρο. Οι Τουρκοκρητικοί το ονόμαζαν ξενικό κοκορόζι.
Κατά την παράδοση, το ξενικό πήρε τα μαλλιά του από μια κοπέλα, που πεθαίνοντας είπε: «…εσύ το ξενικόσταρο έπαρε τα μαλλιά μου/ να μην τα πάρει θηλυκό κι έχει τα βάσανά μου».
                                                     
Περιγραφή

Το καλαμπόκι έχει φύλλα σπαθοειδή, μεγάλα, κορμό που φτάνει τα δύο μέτρα, άνθη σε φούντα και ρίζα επιπόλαιη. Τα αρσενικά άνθη σχηματίζουν ταξιανθία φόβη (φούντα) και τα θηλυκά σχηματίζουν σπάδικα που καλύπτεται από σκληρά και πλατιά φύλλα. Ο σπάδικας αυτός με τους καρπούς λέγεται κοινά κούκλα ή ρόκα και οι κλωστές που περιέχονται μέσα, αποκαλούνται με διάφορα ονόματα όπως στίγματα, στύλοι, κοινά μουστάκια ή μαλλιά του καλαμποκιού.
Το καλαμπόκι κατατάσσεται σε 7 τύπους, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά των σπόρων του σε : σκληρό, οδοντωτό, αλευρώδες, σακχαρώδες, κηρώδες, μικρό και «ντυμένο».
Ο αλευρώδης τύπος χρησιμοποιείται για την παρασκευή κυρίως αλευριού, οι δε κόκκοι του αποτελούν μία αμυλώδη μάζα.
Ο κηρώδης τύπος έχει κόκκινη απόχρωση και χρησιμοποιείται στη βιομηχανική παραγωγή συγκολλητικών ουσιών.
Ο ντυμένος τύπος είναι χαμηλής ποιότητας και χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.
Ο σακχαρώδης τύπος έχει σπόρια με γλυκιά νόστιμη γεύση, συρρικνωμένα ενώ το σάκχαρο του φυτού δεν μετατρέπεται σε άμυλο όπως συμβαίνει με τους άλλους τύπους. Οι κόκκοι του τρώγονται απευθείας από το βρασμένο ή ψητό σπάδικα.
Στον οδοντωτό τύπο τα σπόρια είναι συρρικνωμένα στην κορυφή.
Στο σκληρό καλαμπόκι το εξωτερικό περίβλημα του κόκκου εμποδίζει τη συρρίκνωσή του αφού δημιουργεί ένα πέπλο σκληρού φλοιού. Ο συγκεκριμένος τύπος προτιμάται στην κονσερβοποιία.
Τέλος ο μικρός τύπος χαρακτηρίζεται από σπόρους μικρούς και πολύ σκληρούς. Όταν θερμανθούν διαστέλλονται και σκάνε παράγοντας το γνωστό ποπ κορν.

Ιστορικά στοιχεία
Ο Αραβόσιτος ήταν άγνωστος στους αρχαίους Έλληνες. Είναι ιθαγενές της Αμερικής. Στην Ευρώπη το εισήγαγαν οι Ισπανοί μετά την ανακάλυψη της Αμερικής γύρω στα 1552.
Στο Μεξικό έχουν βρεθεί απολιθώματα γυρεοκόκκων του, ηλικίας 80.000 ετών. Οι πολιτισμοί των Αζτέκων και των Ίνκας στηρίχτηκαν στην καλλιέργεια του. Από καλαμποκάλευρο φτιάχνεται η γνωστή «μπομπότα» και άλλα αρτοσκευάσματα, όπως η πολέντα των Ιταλών, η μαμαλίγκα των Ρουμάνων, η ριμότ των Γάλλων, το τορτίγια των Μεξικάνων.
Στο Περού, οι ιθαγενείς χρησιμοποιούν τους στύλους του καλαμποκιού ως παραισθησιογόνο. Τους καίνε και εισπνέουν τους ατμούς οι οποίοι τους προκαλούν μια ψυχική διέγερση που φτάνει μέχρι το παραλήρημα. 
                                                                 
Συστατικά
Τα στίγματα των θηλυκών ανθέων  του Αραβοσίτου περιέχουν αμίνες των οποίων ο τύπος δεν έχει αναγνωρισθεί αν και η ορδενίνη είναι καταγραμμένη στο γένος Ζέα, έλαιο (γλυκερίδια λινελαϊκού, ελαϊκού, παλμιτικού και στεατικού οξέος), μη προσδιορισμένες σαπωνίνες και τανίνες και άλλα συστατικά όπως αλλαντοϊνη, πικροί γλυκοσίδες, κρυπτοξανθίνη, κυανογενετικό σύμπλοκο (μη ταυτοποιημένο), φλαβόνη, κόμμι, φυτοστερόλες (σιτοστερόλη, στιγμαστερόλη), χρωστικές, ρητίνη, βιταμίνες C και Κ. Περιέχει ακόμη μαννίτη και  μια ουσία παρόμοια με την εργοτίνη που είναι συστατικό των μυκήτων που φυτρώνουν στα στάχυα της σίκαλης ως αρρώστια. Οι τροπικές μορφές περιέχουν ένα αλκαλοειδές.

Στη διατροφή
Παρότι το καλαμπόκι είναι βασική πηγή διατροφής σε πολλές χώρες, η θρεπτική του αξία είναι μικρότερη απ’ ότι στα άλλα σιτηρά. Επίσης το ψωμί που παράγεται από το καλαμπόκι, γνωστό με το όνομα μπομπότα, δεν είναι καλής ποιότητας. Το άμυλο καλαμποκιού (γνωστό και ως κορν φλάουρ ή άνθος αραβοσίτου) χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην παραγωγή αμυλούχων προϊόντων και στην αλλαντοποιία. Εχει μεγάλη θρεπτική αξία και αρκετά ανόργανα συστατικά. Είναι κατάλληλο για παιδιά ως κρέμα, ενήλικους, προπαντός αναιμικούς και ανθρώπους που αναλαμβάνουν από αρρώστια, όπως  και τους φυματικούς, γιατί περιέχει ασβέστιο 0,07%, φωσφόρο 0,39% και σίδηρο 0,0038%.
Στη Λατινική Αμερική το καλαμπόκι χρησιμοποιείται ως βάση ενός είδος ζύμης από την οποία παρασκευάζονται οι «τορτίγιας», επίπεδες πίτες που αντικαθιστούν το ψωμί.
Στη διατροφή επίσης χρησιμοποιείται και το λάδι του καλαμποκιού, το γνωστό αραβοσιτέλαιο. Οι κόκκοι του καλαμποκιού, με κατάλληλη επεξεργασία, μπορεί να γίνουν και αλκοόλη βιομηχανικής χρήσης.
Οι λαοί που χρησιμοποιούν αποκλειστικά ως τροφή το καλαμπόκι, πάσχουν από πελάγρα, μια πάθηση του δέρματος που οφείλεται σε έλειψη βιταμίνης ρρ (νιασίνης).

Θεραπευτικές ιδιότητες
Πέρα από τροφή, το καλαμπόκι έχει επίσης και αξιόλογες θεραπευτικές ιδιότητες.
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι στύλοι ( ή στίγματα) των θηλυκών ανθέων. Αυτοί είναι λεπτές μαλακές ίνες με μήκος 10 έως 20 εκατοστά.  Τα  στίγματα συλλέγονται λίγο πριν την επικονίαση. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται φρέσκα γιατί χάνουν μέρος της δραστικότητάς τους με τον χρόνο.

Βελτιώνει την αρτηριακή πίεση
Ένα φλιτζάνι καλαμπόκι φτάνει περίπου τα 70mg καλίου και όπως ξέρουμε, το
κάλιο βοηθά στην ισορροπία καλίου/νατρίου στον οργανισμό, ελέγχοντας την αρτηριακή πίεση (η συνιστώμενη ημερήσια δόση καλίου φτάνει τα 4700mg την ημέρα). Σε αυτό θα βοηθούσε, βέβαια, να ελαχιστοποιείτε το αλάτι που χρησιμοποιείτε για να απολαύσετε το καλαμπόκι σας, έτσι ώστε να μη διαταράσσετε την ισορροπία νατρίου-καλίου.

Καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες
Όπως και άλλα λαχανικά, το καλαμπόκι, χάρη στην περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά, καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες και μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων, καρκίνου και άλλων παθήσεων.Κάποιοι ειδικοί, μάλιστα, αναφέρουν ότι το καλαμπόκι αποτελεί καλύτερη πηγή αντιοξειδωτικών από το ρύζι ή τη βρώμη, ενώ τα αντιοξειδωτικά που συναντάμε στο καλαμπόκι περιλαμβάνουν καροτενοειδή, βιταμίνη C και βιταμίνη E.
                  
Κάνει καλό στα μάτια
Τα καροτενοειδή που μόλις αναφέραμε, η λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, προστατεύουν τα υγιή κύτταρα των ματιών ενάντια στις ακτίνες υψηλής ενέργειας που αντιστοιχούν στο μπλε ιώδες φως και είναι υπεύθυνες για παθολογίες του αμφιβληστροειδούς. Η λουτεΐνη και ζεαξανθίνη προστατεύουν τα μάτια από χρόνιες παθήσεις, όπως τον καταρράκτη και την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, γι’ αυτό και οι ειδικοί συστήνουν να καταναλώνουμε τροφές που είναι γενικότερα πλούσιες σε καροτενοειδή.

Ανακουφίζει τη δυσκοιλιότητα
Ένα φλιτζάνι κίτρινο καλαμπόκι περιέχει περίπου 4 γραμμάρια φυτικών ινών, με το μεγαλύτερο ποσοστό να είναι αδιάλυτες. Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες προσθέτουν όγκο στα κόπρανα και βοηθούν στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, ενώ βοηθούν και στο να διώξετε τις τοξίνες από τον οργανισμό σας με πιο γοργούς ρυθμούς.

Δρα κατά της αναιμίας
Ανάμεσα στα υπόλοιπα ωφέλιμα συστατικά του συναντάμε και το σίδηρο, ο οποίος στα 100 γραμμάρια καλαμποκιού ανέρχεται στο 15% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης, δρώντας κατά της σιδηροπενικής αναιμίας. Ακόμη, στην ίδια ποσότητα χαρίζουμε στον οργανισμό μας μαγνήσιο που βοηθάει στην ενέργεια και στην υγεία των οστών και βιταμίνη Β6 που επίσης παίζει ρόλο στην παραγωγή ενέργειας και στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Δρα ως διουρητικό, μαλακτικό και τονωτικό.
Πρακτικά χρησιμοποιείται ευρέως ως διουρητικό. Σαν φάρμακο, χρησιμοποιείται το δραστικό μέρος του καλαμποκιού, οι στύλοι. (οι κλωστές). Το αφέψημα τους είναι εξαιρετικό διουρητικό. Συνιστούν επίσης και καλό φάρμακο κατά της λιθίασης και της χρόνιας κυστίτιδας.
Συνδυάζεται άριστα με την Αγριάδα, τον Αρκτοστάφυλλο ή την Αχιλλέα για την θεραπεία της κυστίτιδας.

Τι να προσέχετε:
Το συμβατικό καλαμπόκι που μπορεί να αγοράσετε έχει πιθανότητα να είναι γενετικά τροποποιημένο και να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις. Για να απομακρυνθείτε από αυτή την πιθανότητα, προτιμήστε το βιολογικό καλαμπόκι και τα προϊόντα του
Το καλαμπόκι μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον οργανισμό, λόγω της ζάχαρης που περιέχει, και της δυνατότητάς του να ανεβάσει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα πολύ γρήγορα
Οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο, όπως το καλαμπόκι, μπορεί να βλάψουν κάποιους ανθρώπους, ειδικά τους μεγαλύτερους κι όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα στα νεφρά. Αν δεν είστε σίγουροι για τις ανάγκες σας σε κάλιο, συμβουλευτείτε το γιατρό σας

Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 2 κουταλιές του τσαγιού φρέσκο ή ξηρό βότανο και το αφήνουμε σκεπασμένο 10-15 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα.

Προφυλάξεις:
Τα στίγματα του αραβοσίτου μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση σε άτομα με υπερευαισθησία. Υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει υποκαλιαιμία εξ αιτίας της διουρητικής της δράσης. Η υπερβολική δόση είναι επίσης πιθανό να παρέμβει σε ακολουθούμενη υπογλυκαιμική, υπερτασική ή υποτασική θεραπεία. Το αποφεύγουμε κατά την διάρκεια εγκυμοσύνης ή θηλασμού.

http://www.clickatlife.gr/
Άρθρο του Σάκη Κουβάτσου στα Χανιώτικα Νέα