Πέμπτη 11 Απριλίου 2013

Γραικοί ή Έλληνες;



Η χώρα μας λέγεται Ελλάδα, Hellas όπως είναι το επίσημο διεθνές της όνομα και εμείς αποκαλούμαστε Έλληνες. Έλα όμως που οι ξένοι μας αποκαλούν Γραικούς (Greece, Griechenland),  ενώ οι ανατολικοί γείτονές μας ως Ίωνες ( Γιουνάν οι Τούρκοι, Ιωνάν οι ραββίνοι).
«Εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός και θα πεθάνω», αναφώνησε λίγο πριν θανατωθεί ο Αθανάσιος Διάκος.
Γιατί λοιπόν εμείς σήμερα θεωρούμε πως το όνομα «Γραικός» είναι περιφρονητικό ή σκωπτικό;
Από άγνοια φαντάζομαι. Γιατί το όνομα «Γραικός», όπως και το όνομα «Ρωμιός», το χρησιμοποιούσαμε πάνω από 13 αιώνες και είναι αρχαιότερο της λέξης «Έλληνας»!
Σε μια επιγραφή του 4ου π.Χ. αι. αναφέρεται ότι «Έλληνες ονομάσθηκαν αυτοί που αποκαλούνταν πριν Γραικοί», ενώ ο Αριστοτέλης στα «Μετεωρολογικά» του σημειώνει ότι στην περιοχή της Δωδώνης στην Ήπειρο, την οποία ο Κλαύδιος ο Πτολεμαίος θεωρούσε ως την αρχέγονη Ελλάδα, κατοικούσαν οι «Σελλοί» που αποκαλούνταν τότε  Γραικοί και τώρα Έλληνες. «ο κατακλυσμός περὶ τον ελληνικόν  εγένετο μάλιστα τόπον· και τούτου περὶ την Ελλάδα την αρχαίαν. Αύτη δ’ εστὶν η περὶ Δωδώνην και τον Αχελώον· ούτος γαρ πολλαχού το ρεύμα μεταβέβληκεν· ώκουν γαρ οι Σελλοὶ ενταύθα και οι καλούμενοι τότε μεν Γραικοί, νυν δ’ Έλληνες» (Μετεωρ. 352α).
Την ίδια πληροφορία δίνει και το Πάριο Χρονικό, του 3ου π.Χ. αιώνα. Κατά τον Ευστάθιο, τον γραμματικό του 12ου αιώνα, η ονομασία Γραικοί χρησιμοποιήθηκε από τον Σοφοκλή στο έργο του «Ποιμένες» και ο Στέφανος Βυζάντιος, στο λήμμα Γραικοί, προσθέτει ότι ο Αλκμάν ονόμαζε Γραίκες τις μητέρες των Ελλήνων («Γραίκες δε παρά Αλκμάνι αι των Ελλήνων μητέρες και παρά Σοφοκλεί εν Ποιμέσιν»).
Το όνομα Γραικός συνεπώς είναι ένα πανάρχαιο όνομα και ετυμολογικά συνδέεται με τους γηραιούς προφήτες / ιερείς της Δωδώνης. Από την περιοχή εκείνη ξεκίνησε μάλλον η πρώτη διείσδυση των Γραικών στις πελασγικές χώρες της Κάτω Ελλάδος.
Πώς βρέθηκαν όμως στην Πίνδο αυτοί οι πανάρχαιοι πρόγονοί μας;
Οι περισσότεροι δυτικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι κατέβηκαν από τον Δούναβη, ακολουθώντας πρώτα την ροή του Μάργου και κατόπιν τη ροή του Αξιού ( από το ρήμα άγω). Όταν βρέθηκαν στην πεδιάδα της Θεσσαλονίκης, την αρχαία Βοττιαία, επειδή τα μέρη κατοικούνταν από κάποιους άλλους προγόνους μας, τους Πελασγούς, διεσπάρησαν στην Άνω Ελλάδα, δηλ. τις βουνοκορφές της Πίνδου. Σημειωτέον ότι για τους Πελασγούς, οι οποίοι δημιούργησαν ένα θαυμάσιο πολιτισμό τη νεολιθική περίοδο προβάλλεται η άποψη ότι προέρχονται από την κοιτίδα του Δέλτα του Νείλου. Πολλοί λαοί στην λεκάνη της Μεσογείου έχουν ετυμολογικώς αδελφά ονόματα που αποτελούνται από τα τρία σύμφωνα Πλσ ή Φλσ (Παλαιστίνιοι, Φιλισταίοι, Φαλίσκοι γύρω από την Ρώμη και Πελασγοί στην Ελλάδα).
Έλλην
Αργότερα, με τον Χριστιανισμό ο όρος «Έλλην» σήμαινε τον ειδωλολάτρη ή τον μη χριστιανό, ενώ οι κάτοικοι της Ελλάδος λέγονταν Ελλαδίτες.
Οι ίδιοι οι Έλληνες, όπως και οι κάτοικοι ολόκληρης της Νέας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η οποία μόλις τον 16ο αι. μ. Χ., ονομάστηκε από τον Ιερώνυμο Wolf και άλλους προκατειλημμένους ιστορικούς περιφρονητικά ως Βυζάντιο, ονομάζονταν Ρωμαίοι ή μετέπειτα Ρωμιοί, αφού συνδέονταν μεταξύ τους με, το ρωμαϊκό δίκαιο, την ορθόδοξη πίστη και την κοινή ελληνική γλώσσα.
Η ονομασία Ρωμιός χάνει επί τουρκοκρατίας την αίγλη του «αυτοκρατορικού» Ρωμαίος και με τις σκληρές συνθήκες της υπό ζυγόν διαβίωσης αποκτά την χροιά του καταφερτζή, του καπάτσου, του ξύπνιου.  «Από τις αρχές του 20ου  αι. το Ρωμιός χρησιμοποιήθηκε ως αντίθεση προς τον μιμητισμό της Ευρώπης, τη λαϊκή χριστιανική βυζαντινή ανατολική (αλλά όχι ανατολίτικη) φυσιογνωμία του Νεοέλληνα»(Λεξικό Μπαμπινιώτη).
 Οι Λατίνοι συνέχισαν να χαρακτηρίζουν τους Έλληνες με το όνομα Γραικός.
Γραία
Ορισμένοι υποθέτουν ότι απο­φασιστικό ρόλο έπαιξε μια ομάδα αποίκων της Κύμης, πού προέρχονταν από την πόλη Γραία της Ευβοίας, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι το λα­τινικό όνομα σχετίζεται με τους κατοίκους της Γραίας από την περιοχή της Τανάγρας της Βοι­ωτίας πού μετείχαν και αυτοί στον δυτικό αποικισμό και άλλοι η άμεση γνωριμία από την περιοχή της Ηπείρου.
Διαβάζουμε στη Britannica, στο λήμμα Greece: «Το όνομα Greece (λατιν. Graecia) προέρχεται από το Graeci, που ήταν αρχικά το όνομα Βοιωτικής φυλής (Γραίοι) που εγκαταστάθηκε στην Ιταλία τον 8º αιώνα π.Χ., αλλά αργότερα επεκτάθηκε στο σύνολο του ελληνικού λαού».
Η πρώτη μαρτυρία για την ύπαρξη βοιωτικής πόλης με την ονομασία Γραία βρίσκεται στον Όμηρο. Απαριθμώντας τις δυνάμεις των Βοιωτών στον πόλεμο της Τροίας και τους αρχηγούς τους, ο Όμηρος περιλαμβάνει και την Γραία (Ιλ. Β 498). Ο Παυσανίας μνημονεύει την άποψη των ταναγραίων πως Γραία ήταν η αρχαιότερη ονομασία της Τάναγρας (σημερινής Τανάγρας). Και ο μεταφραστής και σχολιαστής του Παυσανία, Ν. Παπαχατζής στις σημειώσεις του γράφει: «Επειδή με Κυμαίους και Χαλκιδείς είχαν αποικίσει την παρά τη Ρώμη Κύμη και Γραείς, είναι πιθανό οι Γραείς αυτοί (σ.σ. που λέγονταν και γραίοι) να συνετέλεσαν στο να ονομαστούν από τους Ρωμαίους οι Έλληνες graji (το πολύ κοινό επίθετο grajus σήμαινε τον Έλληνα ή τον ελληνικό)''. (Παυσανία, Βοιωτικά και Φωκικά, Εκδοτική Αθηνών 1981, τ. 5, σ.136).
Οι αρχαιότατοι γραείς ή γραίοι ευθύνονται λοιπόν, για τη λατινική ονομασία graji που έδωσε τα μεταγενέστερα Graecia και τα πολλά επίθετα (graecus, graecanicus, graeciensis, graecor, και το επίμαχο graeculus που ήταν απλό υποκοριστικό πριν να αποκτήσει την όντως υποτιμητική σημασία του γραικύλου, του εκφυλισμένου Έλληνα, που ουδέποτε ταυτίστηκε με το graecus). Αυτά για ότι αφορά τη λατινογενή ονομασία της χώρας μας και του λαού μας.
Αρχαίες πηγές ταυτίζουν τη Γραία με τον Ωρωπό που ονομαζόταν Γραική (Θουκυδίδης) Β 23,3: «παριόντες δε (σ.σ. οι Πελοπονήσιοι) Ωρωπόν την γην την Γραικήν καλουμένην, ην νέμονται Ωρώπιοι Αθηναίων, υπήκοοι, εδήωσαν»)
Ελληνομανία
Τα αισθήματα των Ρωμαίων απέναντι στους Έλληνες ήταν μικτά και φαίνεται ότι αυτά φόρτι­σαν και το όνομα Γραικός . Φανατικοί Ρωμαίοι ευπα­τρίδες, όπως ο Κάτων, στηλίτευαν την ελληνομανία, η οποία είχε κυριεύσει την Ρώμη και μερικοί συντηρητικοί θεωρούσαν επικίνδυνη για τα ρωμαϊκά ήθη. Με δυσκολία δέχονταν οι περήφανοι Ρωμαίοι πατρίκιοι ότι είχαν ανάγκη από ελληνική παιδεία με το καθιερωμένο ταξίδι στην Αθήνα και σε ολόκληρη την ελληνική Ανατολή, παρόλο που η γνώ­ση της ελληνικής γλώσσας ήταν για τους συγκλητικούς εντελώς αυτονόητη. Έτσι πί­σω από το Graeci και Graeculi κρυβόταν άλλοτε θαυμασμός και άλλοτε έντονη κριτική διάθεση.
Με την πάροδο του χρόνου η λέξη Γραικός άρχισε να σημαίνει τον επιπόλαιο και τον τυχοδιώκτη, ενώ στον Μεσαίωνα πήρε την σημασία του ελληνοορθοδόξου ή ακόμα και του αιρετικού. Παρόλα αυτά υιοθετήθηκε από τους προεπαναστατικούς ως ονομασία των υποδούλων, επειδή όπως τόνιζε ο Α. Κοραής έτσι μας ονόμαζαν «τα φωτισμένα έθνη της Ευρώπης», τα οποία αναγνωρίζοντας ένα ελληνικό κρατίδιο, το οποίο περιελάμβανε την Πελοπόννησο, την Στερεά και τις Κυκλάδες προσπάθησαν να ψαλιδίσουν τα όνειρα του Ρήγα και όλων των επαναστατών για ανασύσταση της Ανατολικής Ρωμιοσύνης.
Από την σύντομη αυτή ανασκόπηση προκύπτει ότι έστω και αν η ονομασία μας ποικίλλει στο διάβα των αιώνων, εντούτοις η αυτοσυνειδησία μας ως Ελλήνων μένει σταθερά προσηλωμένη από τότε που δημιουργήθηκε με τους πρώτους ίσως Ολυμπιακούς Αγώνες τον 7ο αι. π.Χ. μέχρι σήμερα που ζούμε την ενοποίηση της Ευρώπης σε δύο σταθερές συνιστώσες. Στην κοινή γλώσσα και στην κοινή πίστη.
Οι Έλληνες, όπως είπε και ο Ελύτης στην απονομή του Νομπέλ, συνεχίζουν επί 40 αιώνες να λένε τη θάλαττα θάλασσα και τον ουρανό ουρανό.
«Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε στην ίδια γλώσσα» (Γ.Σεφέρης).
Μέχρι σήμερα η ευρεία χρήση ελληνικών όρων στις ευρωπαϊκές γλώσσες προδίδει πολιτισμό, οικειότητα με την επιστήμη και την τέχνη. Αυτή η θαυμαστή διατήρηση της γλώσσας και της εθνικής συνείδησης μέσα στο διάβα των αιώνων συνδέθηκε άρρηκτα από την αρχαιότητα με την διατήρηση της κοινής πίστης.
Ορθοδοξία
Μέσα από την Ορθοδοξία, η οποία έδωσε απαντήσεις διά των μεγάλων Πατέρων (Βασιλείου, Γρηγορίου) στα πανάρχαια ερωτήματα της ελληνικής φιλοσοφίας και πρόσφερε ικανοποίηση στην υπαρξιακή δίψα της ανθρώπινης οντότητας, ο Ελληνισμός μεγαλούργησε.
Είναι εκπληκτικό ότι όπου χάθηκε η ορθόδοξη πίστη, προοδευτικά χάθηκε και η ελληνική συνείδηση, έστω κι αν διατηρήθηκε η ελληνική γλώσσα, ενώ δεν συνέβη και το αντίστροφο. Π.χ οι Βαλαάδες της Δυτ. Μακεδονίας, διατηρώντας την ελληνική γλώσσα, εξισλαμίσθηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε πήραν τα όπλα εναντίον του ελληνικού στρατού το 1912, ενώ οι Καππαδόκες «Καραμανλήδες» δέχθηκαν να μιλήσουν ξένη (την τουρκική) γλώσσα και να μεταγράψουν μάλιστα σε αυτήν το Ευαγγέλιο, αλλά χάρις στην πίστη τους διατήρησαν ακλόνητη την εθνική τους ταυτότητα, κάτι το οποίο τηρουμένων των αναλογιών, συμβαίνει αυτήν την στιγμή και με τον αγγλόφωνο Ελληνισμό της Αμερικής. Αυτό και μόνον δικαιώνει τον διεθνούς ακτινοβολία γλωσσολόγο καθηγητή κ. Μπαμπινιώτη ο οποίος έγραψε στο ΒΗΜΑ της 19.4.1988:
«Όποιος μιλάει για Ορθοδοξία ερήμην του Ελληνισμού, νομίζω ότι ματαιοπονεί. Όποιος μιλάει για Ελληνισμό ερήμην της Ορθοδοξίας κάνει κάτι χειρότερο. Ασχημονεί».  

Δεν υπάρχουν σχόλια: