Πολιτική κερδοσκοπικής διαχείρισης των απορριμμάτων;

Η διάθεση των στερεών αποβλήτων στο νησί μας είναι μια πονεμένη ιστορία! Αν θελήσει κάποιος με μια λέξη να την περιγράψει, μπορεί, ανοίγοντας ένα λεξικό, να βρει αρκετές λέξεις, με ίδιο περιεχόμενο δυστυχώς. Ανικανότητα, αδιαφορία, προχειρότητα, τσαπατσουλιά, έγκλημα, βάλτε να έχετε!
Τρεις δεκαετίες τώρα, αν ανατρέξεις στα πεπραγμένα κάθε δημοτικής αρχής πάνω στο θέμα, δεν θα βρεις ούτε ένα βήμα προόδου. Στο ίδιο έργο θεατές. Κάθε δήμαρχος που πέρασε από τον τόπο είχε το ίδιο μότο. Μεγαλοστομίες, θα, θα, θα … μέχρι να περάσει η έρμη η τετραετία και να πάρει ο επόμενος δήμαρχος την «καυτή πατάτα» στα χέρια του. Μέχρι τότε τα σκουπίδια μπάζωναν και εξακολουθούν να μπαζώνουν τη θάλασσα και τις ρεματιές μας…
Κάποτε όμως ο κόμπος φτάνει στο χτένι. Κάποτε οι χωματερές γεμίζουν από τα σκουπίδια και την αναισθησία μας, κάποτε οι γεμάτες σκουπίδια λαγκαδιές αποτελούν άθλια εικόνα και τροχοπέδη ανάπτυξης, ιδίως σε ένα τουριστικό τόπο, κάποτε θα μας ζητηθεί να διαλέξουμε «με ποιον θα πάμε και ποιον θα αφήσουμε» και τότε τι γίνεται; Τότε, γυμνοί από ιδέες, ξεβράκωτοι από λύσεις, χωρίς περιβαλλοντική παιδεία, θα αναγκαστούμε να καταφύγουμε στον από μηχανής Θεό που λέγεται εργοστάσιο μηχανικής διαλογής των απορριμμάτων. Ένα εργοστάσιο που θα επεξεργάζεται τα σκουπίδια μας, χωρίς εμείς να αλλάξουμε τις καταναλωτικές μας συνήθειες και το… ραχάτι μας!
Προφανώς το εργοστάσιο απαιτεί τεράστιο κόστος, λεφτά δεν υπάρχουν, τι μένει λοιπόν; Ο ιδιωτικός τομέας! Πάει να πει ΣΔΙΤ, πάει να πει κερδοσκόποι, πάει να πει το οικονομικό βάρος στον κοσμάκη! Μια λύση με… ονοματεπώνυμο, γιατί λίγοι κατέχουν την συγκεκριμένη τεχνολογία!


Μέθοδοι διαχείρισης αστικών στερεών απορριμμάτων (ΑΣΑ)

Τα αστικά στερεά απορρίμματα (ΑΣΑ) αποτελούν μια από τις σημαντικότερες αιτίες υποβάθμισης του ελληνικού αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Επιπλέον έχουν οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις και απειλούν την υγεία των πολιτών.
Η ετήσια ποσότητα των ΑΣΑ στην Ελλάδα είναι σχεδόν 500 κιλά ανά κάτοικο. Το σκέφτεστε; Κάθε άτομο παράγει μισό τόνο σκουπίδια το χρόνο!
Αυτά καταλήγουν είτε σε εκατοντάδες ανεξέλεγκτες χωματερές (ΧΑΔΑ) είτε σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), ενώ η ποσότητα των ΑΣΑ που ανακυκλώνονται ή επαναχρησιμοποιούνται είναι ελάχιστη.
Έπειτα από δεκαετίες επιστημονικών ερευνών (στο οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό πεδίο), έχει προκύψει ένα δεδομένο, που αναδείχθηκε από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα και τελικά υιοθετήθηκε και συμπεριλαμβάνεται στη νομολογία τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και των κρατών - μελών.
Είναι το δεδομένο ότι υπάρχει ιεράρχηση και σειρά προτεραιότητας για τις μεθόδους διαχείρισης των ΑΣΑ. Ποια είναι αυτή; Ιδού!

1. Μείωση - Πρόληψη
2. Επαναχρησιμοποίηση
3. Ανακύκλωση (συμπεριλαμβάνεται κομποστοποίηση - λιπασματοποίηση)
4. Θερμική επεξεργασία – καύση – αποτέφρωση – πυρόλυση - αεριοποίηση
5. Υγειονομική ταφή απορριμμάτων και υπολειμμάτων

Ας δούμε ποια είναι η οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση αυτών των μεθόδων και των προτεινόμενων λύσεων, πέρα από το προφανές, δηλαδή την αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα επαναχρησιμοποιούμενα ΑΣΑ ως απορρίμματα.
Με την πρώτη μέθοδο αποφεύγουμε την παραγωγή και άλλων προϊόντων, άρα και άλλων σκουπιδιών, και μειώνουμε το κόστος.
Για παράδειγμα (θα μπορούσα να αναφέρω πολλά, αλλά μένω σε δύο):
● Αν κάθε καταναλωτής στο μανάβικο π.χ. έβαζε τα διάφορα είδη σε χάρτινες σακούλες και όλα μαζί σε μια πλαστική (για να μην πω για πάνινη από το σπίτι και με …δείρετε), σκέφτεστε πόσο θα περιορίζαμε την ποσότητα πλαστικού που πετάμε; Αν τα σκουπίδια μας δεν τα πετάγαμε σε τσάντες σούπερ μάρκετ (πόσες φορές έχω δει γυναίκες να βάζουν άδειες τσάντες στα ψώνια τους), αλλά στις ειδικές μεγάλες σακούλες, σκέφτεστε πόσο λιγότερο πλαστικό θα πετάγαμε στις χωματερές;
● Κάποτε, η οικογενειακή τηλεόραση, ο φούρνος, το ψυγείο και το αμάξι χρησιμοποιούνταν κατά μέσο όρο για 20 χρόνια. Σήμερα, αυτά τα προϊόντα και εκατοντάδες άλλα που έχουν προκύψει, αντικαθίστανται κατά μέσο όρο κάθε 5 με 7 χρόνια. Σήμερα δεν προστατεύουμε την όποια «περιουσία» μας, γιατί θεωρούμε δεδομένο ότι θα την αλλάξουμε γρήγορα. Το γεγονός ότι τα προϊόντα έχουν «ψευτίσει», έχει βεβαίως βάση, δεν πρέπει όμως σε καμιά περίπτωση να αποτελέσει άλλοθι.
Με τη δεύτερη μέθοδο της επαναχρησιμοποίησης των ΑΣΑ (με πιθανή ανακατασκευή -επισκευή αντικειμένων) αποφεύγουμε τις επιπτώσεις που θα είχαν τα νέα προϊόντα (που θα αντικαθιστούσαν τα μη επαναχρησιμοποιούμενα ΑΣΑ) κατά την παραγωγική διαδικασία και μεταφορά τους (τα έπιπλα είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα). Έχει τετραπλά θετικές οικονομικές επιπτώσεις:
α) Εξοικονομούμε εισόδημα (τα επαναχρησιμοποιημένα προϊόντα είναι φθηνότερα),
β) Γλυτώνουμε το κόστος που έχουν αυτά τα ΑΣΑ ως απορρίμματα,
γ) Γλυτώνουμε το κόστος από την παραγωγή νέων προϊόντων και
δ) Δημιουργούμε νέες θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο.

Με την τρίτη μέθοδο της ανακύκλωσης (συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης - λιπασματοποίησης) αποφεύγουμε τις επιπτώσεις που θα είχαν τα νέα προϊόντα, που δεν αξιοποιούν τα ανακυκλώσιμα υλικά των ΑΣΑ (ενδεικτικά παραδείγματα είναι το χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο). Οι όποιες εκπομπές ρύπων κατά την ανακύκλωση και μηχανική – βιολογική επεξεργασία είναι αμελητέες. Οι θετικές οικονομικές επιπτώσεις είναι πολύ μεγάλες (μείωση εξωτερικού κόστους, νέες θέσεις εργασίας) και ιδίως στον τομέα της εξοικονόμησης πόρων (πρώτες ύλες και ενέργεια).
Με την ανακύκλωση υλικών εξοικονομείται ενέργεια από 50% (περίπτωση χαρτιού) μέχρι και 95% (περίπτωση αλουμινίου), που ξοδεύεται όταν κατασκευάζονται νέα υλικά από νέες πρώτες ύλες. Από το οργανικό υλικό που απομένει μπορεί να παραχθεί προϊόν για χρήση στη γεωργία ή ως εδαφοβελτιωτικό.
Το συνολικό κόστος επεξεργασίας των ΑΣΑ με αυτήν τη μέθοδο ανέρχεται περίπου στα 35 ευρώ ανά τόνο, αν η μονάδα ιδρυθεί και λειτουργήσει από δημόσιο ή αυτοδιοικητικό φορέα, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα έσοδα από την πώληση και επιδότηση των ανακτώμενων υλικών και του παραγόμενου κομπόστ. Το παράδειγμα της Ελευσίνας είναι ενδεικτικό.
Το κόστος ανεβαίνει στα 55 ευρώ ανά τόνο, αν η μονάδα ιδρυθεί και λειτουργήσει από ιδιωτική επιχείρηση (ΤΕΕ, «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων στην Ελλάδα», 2006).
Η τέταρτη μέθοδος της θερμικής επεξεργασίας – καύσης – αποτέφρωσης – πυρόλυσης – αεριοποίησης των ΑΣΑ, έχει μεν θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, λόγω της αποφυγής των επιπτώσεων που θα είχαν τα ΑΣΑ αν οδηγούνταν σε χωματερή, αλλά οδηγεί σε νέες αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που αφορούν στην εκπομπή αέριων ρύπων, μετάλλων και ιδίως διοξινών και φουρανίων (τοξικές ουσίες, που μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις και τερατογενέσεις), καθώς και πολυαρωματικών ενώσεων (ουσίες καρκινογόνες και μεταλλαξιογόνες). Παρά την υπάρχουσα τεχνολογία αντιρρύπανσης, καμία εγγύηση δεν υπάρχει για 100% απόδοση, ούτε βέβαια για την αποφυγή ατυχήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι η καύση απορριμμάτων είναι υπεύθυνη, στο μεγαλύτερο ποσοστό παγκόσμια, για τις εκπομπές διοξινών και φουρανίων στον αέρα.
Η πέμπτη μέθοδος της διάθεσης των ΑΣΑ σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) έχει γνωστές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (που αφορούν στο έδαφος, νερά και αέρα), καθώς και αρνητικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις (απαξίωση γης, πτώση βιοτικού επιπέδου κλπ) για τους κατοίκους των γύρω περιοχών. Η μέθοδος των ΧΥΤΑ αποτελεί τη χειρότερη λύση, αλλά γίνεται δεκτή προσωρινά (σε μεταβατική φάση), προκειμένου να σταματήσει άμεσα η λειτουργία των ανεξέλεγκτων χωματερών, των λεγομένων ΧΑΔΑ: χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων.
Στην πέμπτη μέθοδο εντάσσονται και οι χώροι υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ). Όμως στην ουσία δεν αποτελούν ξεχωριστή μέθοδο, αλλά συμπληρωματική των τεσσάρων πρώτων μεθόδων. Και αυτό γιατί όποια μέθοδος και αν ακολουθηθεί, πάντα απομένουν κάποια υπολείμματα, που δεν μπορούν να υποστούν καμία περαιτέρω επεξεργασία και άρα πρέπει να οδηγηθούν σε ΧΥΤΥ. Αυτά όμως μπορούν να είναι αδρανή υλικά, άρα ακίνδυνα και γι’ αυτό οι ΧΥΤΥ καμία σχέση δεν έχουν με τους ΧΥΤΑ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι αν ένας ΧΥΤΑ κατασκευάζεται για να έχει 30 χρόνια ζωής, τότε ένας ίδιος ΧΥΤΥ θα έχει πολλαπλάσια χρόνια ζωής, αν δέχεται τα αδρανή υλικά που απομένουν.

Είναι λύση το εργοστάσιο;

Οι τρεις πρώτες μέθοδοι της μείωσης – πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης - κομποστοποίησης δεν μπορούν να λύσουν όλο το πρόβλημα. Σύμφωνοι. Μπορούν να αντιμετωπίσουν όμως έως και το 90% περίπου του προβλήματος. Διότι τόσο είναι το ποσοστό των απορριμμάτων που μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί και να ανακυκλωθεί - κομποστοποιηθεί.
Είναι το γεγονός ότι εάν το 90% των ΑΣΑ αντιμετωπισθεί με τις τρεις προαναφερόμενες μεθόδους, τότε δεν απομένει τίποτα που να μπορεί να οδηγηθεί στα εργοστάσια θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ της τέταρτης μεθόδου, σε όποια της παραλλαγή ή όνομα: θερμική επεξεργασία – καύση – αποτέφρωση – πυρόλυση – αεριοποίηση –παραγωγή ενέργειας κλπ.
Η τέταρτη λοιπόν κατά σειρά προτεραιότητας μέθοδος των εργοστασίων θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ προϋποθέτει την πλήρη αποτυχία των τριών, πρώτης προτεραιότητας, μεθόδων.
Πέρα από αυτό οι οικονομικές επιπτώσεις αυτής της μεθόδου είναι αρνητικές και πολύ μεγάλες, αφού το συνολικό κόστος επεξεργασίας μπορεί να φθάσει (ανάλογα με την τεχνολογία) στα 130 ευρώ ανά τόνο ΑΣΑ (περίπου τετραπλάσιο κόστος σε σχέση με την ανακύκλωση), αν η μονάδα ιδρυθεί και λειτουργήσει από δημόσιο ή αυτοδιοικητικό φορέα. Επειδή λοιπόν οικονομικά η επένδυση είναι απαγορευτική για το δημόσιο και την αυτοδιοίκηση (ιδίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης), προωθείται η λύση της ίδρυσης και λειτουργίας σχετικών μονάδων από ιδιωτικές επιχειρήσεις, οπότε το συνολικό κόστος επεξεργασίας μπορεί να φθάσει (ανάλογα με την τεχνολογία) στα 240 ευρώ ανά τόνο ΑΣΑ (ΤΕΕ). Σας θυμίζω πως σύμφωνα με την μελέτη, για τη δική μας περίπτωση, υπολογίζεται κόστος πάνω από 80 €/τόνο (θεωρώ πως μας χαϊδεύουν τα αυτιά με αυτό το ποσό και ότι θα προκύψει κατά πολύ μεγαλύτερο).
Κάποιοι θα πουν πως με τη μέθοδο αυτή παράγουμε ενέργεια, που μάλιστα αντιμετωπίζεται ως ΑΠΕ (ανανεώσιμη πηγή ενέργειας), οπότε θα έχουμε και τα σχετικά οικονομικά προνόμια. Από μελέτες όμως προκύπτει, ότι το εξωτερικό κόστος (υπολογιζόμενο σε ευρώ ανά κιλοβατώρα) παραγωγής ενέργειας με αυτή τη μέθοδο, είναι όσο και το εξωτερικό κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με λιγνίτη!
Η τέταρτη λοιπόν μέθοδος οδηγεί σε οικονομικά και περιβαλλοντικά βάρη, που πληρώνουν οι πολίτες (διαμέσου των ιδιαίτερα αυξημένων δημοτικών τελών για τη διαχείριση των ΑΣΑ και των φόρων που αντιστοιχούν στο εξωτερικό κόστος) και σε κέρδη για την επιχείρηση, που θα αναλάβει τη διαχείριση των ΑΣΑ.

Συμπέρασμα

Μια πολιτική ολοκληρωμένης διαχείρισης των αστικών στερεών απορριμμάτων (ΑΣΑ) με το χαμηλότερο κόστος, με τις περισσότερες νέες θέσεις εργασίας, με την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος και με κοινωνικά δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου από τα ΑΣΑ (δηλαδή, μια πολιτική πράσινης ανάπτυξης) είναι αυτή που υλοποιείται με δημόσια - αυτοδιοικητική διαχείριση των ΑΣΑ και που βασίζεται στους τρεις άξονες: μείωση - πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, έτσι ώστε μια πολύ μικρή ποσότητα αδρανών απορριμμάτων να καταλήγει σε χώρο υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).
Επιπλέον, αυτή η πολιτική πράσινης διαχείρισης των ΑΣΑ αποτελεί μηχανισμό ανύψωσης του πολιτισμικού επιπέδου των πολιτών καλλιεργώντας τη συλλογικότητα, την ηθική και τις αξίες του «Εμείς» σε αντίθεση με την κυρίαρχη ιδεολογία του ατομισμού, του «Εγώ», που ενισχύεται ακόμα περισσότερο με πολιτικές κερδοσκοπικής διαχείρισης των ΑΣΑ σε βάρος του κοινωνικού συνόλου.

Πηγή: http://dialogoi.enet.gr

1/3/2011