Φυσικά λιπάσματα

Απρίλης. Η Άνοιξη μοιάζει να μπαίνει για τα καλά, η θερμοκρασία ανεβαίνει, το αρνί το φάγαμε, καιρός να κοιτάξουμε τον κήπο μας. Η οικονομική κρίση είναι στο φόρτε της, μας αναγκάζει λοιπόν να γυρίσουμε σε χρόνια παλιά που κάθε οικογένεια φρόντιζε να παράγει κάποια προϊόντα απαραίτητα προς το ζην, μειώνοντας έτσι τις δαπάνες διατροφής, οι οποίες είναι ένας από τους βασικούς λόγους αφαίμαξης του οικογενειακού εισοδήματος.
Δεν είμαι ειδικός, μπορώ όμως μέσα από αυτή τη σελίδα και ψάχνοντας στοιχεία σε βιβλία ή στο διαδίκτυο να βοηθήσω λίγο. Άλλωστε είμαι και εγώ καλλιεργητής τα τελευταία χρόνια και …ψάχνομαι. Ας κάνουμε μαζί αυτό το ψάξιμο.
Σε ένα πράγμα έχω κατασταλάξει και τίποτα δεν μπορεί να με αλλάξει.
► Θεωρώ αδιανόητο την εποχή που ζούμε να χρησιμοποιούμε την εύκολη λύση των λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειές μας, ακόμη και αν αυτές είναι μέσον επιβίωσης.
► Θεωρώ αδιανόητο να βομβαρδίζουμε τον οργανισμό μας και των καταναλωτών με δηλητήρια, έτσι ασυλλόγιστα, μόνο και μόνο για να κάνουμε τη ζωή μας ευκολότερη και την παραγωγή μας μεγαλύτερη.
Η βιολογική καλλιέργεια πρέπει και μπορεί να είναι προτεραιότητά μας.
Ας γυρίσουμε στα παιδικά μας χρόνια οι παλαιότεροι και ας προσπαθήσουμε να θυμηθούμε γεύσεις που έχουν χαθεί, μυρωδιές που δεν υπάρχουν πια, είδη φυτών που έχουν εξαφανιστεί. Ας γίνουμε όλοι μέλη ενός κινήματος που ζητά επιστροφή σε σωστή και υγιεινή καλλιέργεια, που θέλει να ξανανταμώσουμε με τους παλιούς παραδοσιακούς σπόρους, τους οποίους οφείλουμε και πρέπει να διαφυλάξουμε, που προσπαθεί να σώσει το περιβάλλον από τη μόλυνση και την καταστροφή.
Είχα δημοσιεύσει, σε τούτη την εφημερίδα, το 2007, μια μεγάλη σειρά άρθρων σχετικών με την Ανακύκλωση και την Κομποστοποίηση. Θα αναφερθώ σήμερα στα θρεπτικά συστατικά των φυτών και για τη λίπανσή τους άρα θα μιλήσω και πάλι για κομποστοποίηση.
(Με την ευκαιρία αξίζουν μπράβο στο δήμο Σφακιωτών και στο δήμαρχο που προωθεί πρόγραμμα οικιασκής κομποστοποίησης. Εύχομαι να βρει μιμητές και στους άλλους δήμους!)

Τα κύρια θρεπτικά συστατικά των φυτών

Τρεις είναι οι θρεπτικές ουσίες που απαιτούνται από τα φυτά σε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από τα άλλα στοιχεία. Είναι το άζωτο (N), ο φώσφορος (P) και το κάλιο (K).
Στα τσουβάλια των λιπασμάτων που κυκλοφορούν στην αγορά υπάρχουν οι αριθμοί «3-6-9». Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν το ποσοστό του συνολικού βάρους λιπάσματος καθενός από τα τρία βασικά θρεπτικά συστατικά.
Ένα λίπασμα γενικού σκοπού για τον κήπο περιέχει 7% N, 7% P και 7% Κ.
Στη βιολογική γεωργία τα περισσότερα από αυτά τα θρεπτικά συστατικά (θα έλεγα ΟΛΑ), πρέπει να παρέχονται μέσω της κομποστοποιήσης της οργανικής ύλης.
Οργανικά υλικά
Υπάρχει μια ποικιλία κοινών οργανικών υλικών που μπορούμε να προσθέσουμε στο έδαφός μας. Μερικά από αυτά είναι η κοπριά, το κομπόστ κήπου ή μανιταριών, η τύρφη, τα φύκια και η φυλλώδες μούχλα. Σήμερα θα αναφερθώ μόνο στο κομπόστ και στη χλωρή λίπανση. Για τα άλλα επιφυλάσσομαι.


Κομπόστ

Κομπόστ είναι το σταθεροποιημένο οργανικό υλικό που παράγεται από την ελεγχόμενη αερόβια αποικοδόμηση διαφόρων φυτικών ή ζωικών υπολειμμάτων με τη βοήθεια μικροοργανισμών. Χαρακτηριστικό του είναι ότι έχει σκούρο χρώμα, είναι ομοιογενές και μυρίζει σαν χώμα μετά τη βροχή.
Όσο περισσότερα είδη υλικών και στη σωστή αναλογία έχουμε βάλει στο σωρό του κομπόστ, τόσο καλύτερο και πληρέστερο σε θρεπτικά συστατικά θα είναι το τελικό προϊόν.

Ένας πίνακας υλικών που επιτρέπονται ή απαγορεύονται:

ΠΡΑΣΙΝΑ

►Πράσινα φύλλα ► Μαραμένα λουλούδια ► Υπολείμματα καφέ και φίλτρο
► Φύλλα τσαγιού και φακελάκια ►Πολτό από χυμούς ►Υπολείμματα από
φρούτα ► Κοπριά (Μόνο από φυτοφάγα ζώα)

ΚΑΦΕ

► Ξερά φύλλα ► Υπολείμματα από λαχανικά ( ωμά ή βρασμένα ΟΧΙ
μαγειρεμένα) ► Κομμένα κλαδιά (θρυμματισμένα) Πριονίδι, Ροκανίδι
(από ξύλο μη εμποτισμένο) ► Άχυρο ► Χαρτί (θήκες αυγών, κύλινδρος ρολού
τουαλέτας και κουζίνας, σακούλες μανάβη, χαρτοκιβώτια τεμαχισμένα)
► Τσόφλια αυγού (θρυμματισμένα)

ΝΑΙ

☺ Φλούδια μπανάνας, καρπουζιού ή πεπονιού (μόνο τεμαχισμένα σε μικρά κομμάτια)
☺ Μπαγιάτικο ψωμί ( θρυμματισμένο )
☺ Δημητριακά
☺ Φύκια
☺ Χώμα που δεν χρησιμοποιείτε ( σε μικρές ποσότητες διότι επιβραδύνει την αποσύνθεση )
☺ Αλεύρι
☺ Ρύζι
☺ Μαλλιά
☺ Καπνός
☺ Φλούδια ξηρών καρπών ( σπασμένα )
☺ Κουκούτσια ελιών
☺ Στάχτη από το τζάκι ( συνιστάται να προστίθεται στο κομμένο γκαζόν γιατί απορροφάει την υπερβολική υγρασία )
☺ Τσουκνίδα πριν βγάλει σπόρους ( εξαιρετική πηγή αζώτου )

ΟΧΙ

☻ Φλούδια εσπεριδοειδών (πορτοκάλια, λεμόνια, μανταρίνια, κλπ)
☻ Φύλλα ευκαλύπτου ( είναι τοξικά )
☻ Φύλλα συκιάς
☻ Πευκοβελόνες ( μέχρι ποσοστό 10 % δεν βλάπτουν )
☻ Νοβοπάν ( περιέχει χαλκό, αρσενικό και χρώμιο )
☻ Χαρτί γυαλιστερό
☻ Χαρτί με χρώμα ή μελάνι
☻ Κρέας και ζωικά προϊόντα γενικώς
☻ Λάδι
☻ Γαλακτοκομικά
☻ Πλαστικά
☻ Μέταλλα
☻ Χημικά ( ζιζανιοκτόνα, μυκητοκτόνα κλπ.)
☻ Άρρωστα φύλλα ή φυτά και ζιζάνια
☻ Περιττώματα ζώων ( σκύλων, γατών )

Πως κομποστοποιούμε

Τα διάφορα υλικά στρώνονται σε ένα μέρος του χωραφιού πάνω στο χώμα. Στη βάση του τοποθετούμε κάποιο χονδροειδές υλικό, π.χ. διάφορα κλαδιά για να κυκλοφορεί ο αέρας και από πάνω προσθέτουμε τα υλικά σε στρώσεις. Η υγρασία επίσης είναι απαραίτητη και φροντίζουμε να διατηρείται γύρω στο 40-50% ώστε οι μικροοργανισμοί να συνεχίζουν όσο το δυνατόν καλύτερα τη δραστηριότητά τους.
Διαλέγουμε μέρη προφυλαγμένα από ισχυρούς ανέμους και με αρκετό χώρο γύρω από το σωρό ώστε να μπορεί να αναστραφεί ο σωρός, αν χρειαστεί. Επίσης, φροντίζουμε για την αποχέτευση των υγρών που θα παραχθούν κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης.
Αμέσως μόλις σχηματιστεί ο σωρός, διάφοροι αερόβιοι μικροοργανισμοί (βακτήρια, μύκητες) αρχίζουν να τρέφονται με τα πιο χλωρά υλικά. Ο αριθμός τους αυξάνεται πολύ γρήγορα και έτσι επιταχύνεται και ο ρυθμός αποικοδόμησης των υλικών αυτών. Αποτέλεσμα της δραστηριότητας αυτής είναι η αύξηση της θερμοκρασίας του σωρού (λόγω της παραγόμενης θερμότητας από το σώμα των μικροοργανισμών) μέχρι τους 60ºC. Στη θερμοκρασία αυτή σκοτώνονται πολλοί παθογόνοι μικροοργανισμοί και οι σπόροι της αυτοφυούς βλάστησης. Μόλις καταναλωθούν τα χλωρά υλικά, ο ρυθμός της αποικοδόμησης επιβραδύνεται καθώς οι μικροοργανισμοί αρχίζουν να τεμαχίζουν τα σκληρότερα υλικά. Η θερμοκρασία του σωρού μειώνεται, και μεγαλύτεροι οργανισμοί (γαιοσκώληκες, αρθρόποδα κ.ά.) που δεν επιβιώνουν σε υψηλές θερμοκρασίες, μπαίνουν από το έδαφος στο σωρό και συνεχίζουν να αποδομούν τα ακόμη σκληρότερα και μεγαλύτερα υλικά.
Στη φάση αυτή, ο παραγωγός μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία κομποστοποίησης με 2-3 γυρίσματα του σωρού. Στους επιφανειακούς σωρούς αυτού του τύπου, η κομποστοποίηση συνήθως ολοκληρώνεται στους 5 - 5,5 μήνες.
Στο κομπόστ το περιεχόμενο των βασικών φυτικών θρεπτικών συστατικών (NPK) είναι συνήθως μικρότερο από τα εμπορικά χημικά λιπάσματα, αλλά είναι συχνά υψηλότερα από το φουσκί. Τα θρεπτικά συστατικά του κομπόστ απελευθερώνονται πιο αργά και συμβάλει έτσι στη βελτίωση της δομής του εδάφους. Εφαρμόζουμε το κομπόστ σκαλίζοντας τα φυτά ή το τοποθετούμε σαν επιφανειακή κάλυψη.
Να αναφέρω εδώ ότι υπάρχουν στην αγορά οικιακοί κομποστοποιητές, τους οποίους μπορούμε να έχουμε στην αυλή μας ή στον κήπο του σπιτιού μας και να κομποστοποιούμε τα οργανικά κατάλοιπα της κουζίνας μας. Εχω αναφερθεί παλαιότερα σε αυτούς, ίσως επανέλθω αργότερα.

Χλωρή λίπανση

Με τον όρο αυτόν εννοούμε τη σπορά στο χωράφι σπόρων ψυχανθών (ή και μίγματος σπόρων διαφόρων ετήσιων φυτών) και την ενσωμάτωση της φυτικής μάζας στο έδαφος (παράχωμα) την εποχή περίπου της άνθισής τους, διότι τότε έχουν τη μέγιστη περιεκτικότητα σε ωφέλιμα για το έδαφος θρεπτικά στοιχεία, όπως το άζωτο.
Θα πρέπει να εφαρμόζεται με προσοχή, και μόνον όταν υπάρχει διαθέσιμη η απαραίτητη ποσότητα νερού, είτε μέσω βροχών είτε μέσω αρδεύσεων. Επίσης, πολύ προσεκτικά θα πρέπει να γίνεται η επιλογή των φυτών που θα αποτελέσουν το μίγμα το οποίο θα σπαρθεί.

Η χλωρή λίπανση είναι πολύ χρήσιμη. Τα πλεονεκτήματα της περιλαμβάνουν:
- Τα ψυχανθή (π.χ. τριφύλλι, μηδική, κουκιά) με τη βοήθεια των βακτηρίων συλλέγουν άζωτο από τον αέρα και το μεταφέρουν στο έδαφος
- Διατηρούν τη γονιμότητα του εδάφους, γιατί τα θρεπτικά συστατικά δεν ξεπλένονται από τις βροχοπτώσεις
- Κάποια έχουν βαθύ ριζικό σύστημα και μεταφέρουν τις θρεπτικές ουσίες από το υπέδαφος στην επιφάνεια
- Προστατεύουν τη δομή του εδάφους από την διάβρωση των βροχών
- Αποπνίγουν τα ζιζάνια και δημιουργούν ένα προσωρινό καταφύγιο για ωφέλιμα αρπακτικά
- Όταν το φυτό ενσωματώνετε στο χώμα θρέφει το έδαφος
- Η ρίζα των φυτών βελτιώνει τη δομή του εδάφους
- πολλά, όπως η φακελωτή (phacelia), το λούπινο και το κόκκινο τριφύλλι, έχουν ελκυστική εμφάνιση και μπορείτε να αφήσετε λίγα φυτά να ανθίσουν και να κρατήστε σπόρους.
Πριν ανθίσουν τα φυτά της χλωρής λίπανσης, κόψτε το φύλλωμα πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Το χειμώνα μπορείτε να αφήσετε τα κομμένα φύλλα σαν εδαφοκάλυψη να σαπίσουν. Σε άλλες εποχές χώστε τα κομμένα φύλλα μέσα στο χώμα 15-20 εκατοστά.
Αφήστε τους οργανισμούς του εδάφους να απορροφήσουν την χλωρή λίπανση των φύλλων και φυτέψτε τα φυτά σας μερικές εβδομάδες αργότερα.
Στην αγορά υπάρχουν πολλές ποικιλίες σπόρων χλωρής λίπανσης.
Καλό είναι να αποφύγετε τις μονοκαλλιέργειες και να καλλιεργείστε ένα συνδυασμό χλωρών λιπάνσεων. Οι συνδυασμοί αυξάνουν μια καλύτερη μάζα φυλλώματος.
Σε κάθε περίπτωση η χλωρή λίπανση είναι ένας από τους καλύτερους φυσικούς τρόπος λίπανσης και καλό είναι να τη βάλουμε στη ζωή μας.

6/4/2010

Υ.Γ. Στοιχεία πήρα από τη «Βιβλιοθήκη της Τσουκνίδας» και από το
www. Ecorec.gr