Μπαίνω σε ξένα χωράφια το ξέρω. Θέλω να τελειώσω όμως τη σειρά των σημειωμάτων για τα πεζοδρόμια με λίγο… νομικό αλατοπίπερο. Μαθηματικός είμαι, δεν κατέχω τα νομικά. Τα βρήκα όμως σε σοβαρή ιστοσελίδα (http://www.enosipezon.gr), τα αντιγράφω (ελαφρώς διορθωμένα) και σχωρνάτε με για το θράσος οι νομικοί. (Οι υπογραμμίσεις φυσικά είναι δικές μου)
Κάποτε θαρρώ και εμείς, οι μη επιτηδευματίες, πρέπει να μάθουμε να διεκδικούμε τα δικαιώματά μας επί των κοινοχρήστων χώρων. Άλλωστε εξακολουθούμε να πληρώνουμε όλοι ανταποδοτικά δημοτικά τέλη και ας ψάχνουμε ακόμη την … ανταπόδοση!
Σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 1 του Συντάγματος, «καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη»
Κατά τούτο κάθε πρόσωπο έχει ίση αξίωση στη χρήση κοινοχρήστων πραγμάτων με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο που τελεί κάτω από τις ίδιες συνθήκες. Το σύνταγμα λοιπόν κατοχυρώνει αδιακρίτως το δικαίωμα πάντων στην κοινή χρήση όπως αυτό απορρέει από το δικαίωμα στην προσωπικότητα.
Το συνταγματικά κατοχυρωμένο αυτό δικαίωμα περιλαμβάνει και την ανεμπόδιστη δυνατότητα διέλευσης του κοινού με οποιοδήποτε τρόπο και οποτεδήποτε από τους χώρους που έχουν αποδοθεί σε κοινή χρήση.
Το πώς κάποιος χώρος καθιερώνεται και αποδίδεται σε κοινή χρήση προβλέπεται αφενός μεν από την παράγραφο 2 του νόμου 1577/1985 (ΓΟΚ), κατά την οποία κοινόχρηστοι χώροι είναι οι κάθε είδους δρόμοι, πλατείες, άλση και γενικά οι προορισμένοι για κοινή χρήση ελεύθεροι χώροι που καθορίζονται από το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο του οικισμού η έχουν τεθεί σε κοινή χρήση με οποιονδήποτε άλλο νόμιμο τρόπο, και αφετέρου από το άρθρο 1, παράγραφος 1 του ν. δ. 690/1948 σύμφωνα την οποία οι κοινόχρηστοι χώροι που καθορίζονται από τα σχέδια ρυμοτομίας των οικισμών θεωρούνται περιελθόντες σε κοινή χρήση από της εγκρίσεως του καθορίσαντος τούτους σχεδίου του συνοικισμού.
Όπως ορίζεται στο αρ. 25 παρ. 1 του Συντάγματος, «τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους. Όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκησή τους».
Η παραπάνω διάταξη σε συνδυασμό με την διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 1 του Συντάγματος, με την οποία κατοχυρώνεται το δικαίωμα στην προσωπικότητα και άρα εμμέσως και το δικαίωμα στην κοινή χρήση, μπορεί να θεμελιώσει από μόνη της, αξίωση κατά της κρατικής εξουσίας για διασφάλιση του δικαιώματος της ανεμπόδιστης χρήσης των κοινοχρήστων χώρων από κάθε πρόσωπο.
Η πολιτεία συνεπώς σχετίζεται συνταγματικά με τα κοινόχρηστα πράγματα και την προστασία τους και μόνο λόγω αυτής της υποχρέωσης και ευθύνης εξουσιοδοτεί την Διοίκηση να ρυθμίζει με διάφορα μέσα όπως οι αστυνομικές η άλλες διατάξεις (π.χ κανονισμοί έκδοσης αδειών κατάληψης κοινοχρήστων χώρων ) την ελεύθερη, άμεση και συνεχή διάθεση και απόλαυση των κοινοχρήστων από το κοινό και να μεριμνά, εντέλλοντας τα εκτελεστικά της όργανα, για την συνεχή προστασία του δημόσιου προορισμού τους.
Ως τμήματα των δρόμων και ως κοινόχρηστα λογίζονται και τα πεζοδρόμια, όπως προκύπτει από το αρ. 13 παρ. 1 του από 24- 9/20-10-1958 β.δ121, το άρθρο 2 -παρ. 4 και 6 - του ΓΟΚ (ν. 1577/1985) και τα αρ. 2122 και 47123 του ισχύοντος ΚΟΚ (ν. 2696/1999)124.
Το ανεμπόδιστο της κοινής χρήσης των πεζοδρομίων είναι δικαίωμα συνταγματικά κατοχυρωμένο και για τη διαφύλαξή του ευθύνεται η πολιτεία και κατ’ επέκταση οι δημοτικές και κοινοτικές αρχές και τα εκτελεστικά τους όργανα.
Οι παρακάτω νομοθετικές διατάξεις προστατεύουν το παραπάνω δικαίωμα σε ειδικές περιπτώσεις:
Όπως προκύπτει από το αρ. 23 παρ. 1125 του από 17-7/16–8-1923 ν. δ σε συνδυασμό με το αρ. 2 παρ. 1126 του ιδίου νομοθετήματος, απαγορεύεται απολύτως η εκτέλεση οιωνδήποτε εργασιών δόμησης και οιαδήποτε προσωρινή ή μόνιμη εγκατάσταση επί οδών και λοιπών κοινοχρήστων χώρων και κατ’ επέκταση επί πεζοδρομίων.
Περαιτέρω, σύμφωνα με το αρ. 367 του π.δ. 27/1999 (Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας) «τα πεζοδρόμια των κοινοχρήστων χώρων κατασκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επισκευάζονται και συντηρούνται με σκοπό να διασφαλίζεται η συνεχής, ασφαλής και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών σε όλη την επιφάνεια τους και η χρήση τους από άτομα με ειδικές ανάγκες, εφόσον επιτρέπεται από τη μορφολογία του εδάφους».
Όπως ορίζεται δε στην παρ. 2 του αρ. 34 του ν. 2696/1999 «η στάση ή στάθμευση οχήματος απαγορεύεται… ε) σε πεζοδρόμια πλατείες, ειδικά ερείσματα που προορίζονται, για πεζούς ως και ποδηλατοδρόμους, εκτός αν επιτρέπεται σε αυτούς η στάθμευση με ειδική σήμανση»…
Προσθέτως, δυνάμει της παρ. 5 της τελευταίας διατάξεως, απαγορεύεται η κατάληψη επιφάνειας πεζοδρόμου (άρα και η τοποθέτηση εμποδίων οποιασδήποτε μορφής σε οποιοδήποτε σημείο του), εφόσον με αυτήν παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των πεζών, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρίες.
Εξάλλου, στο άρθρο 24 παρ. 1 του π.δ. 410/1995 ορίζεται ότι
«η διοίκηση όλων των τοπικών υποθέσεων ανήκει στην αρμοδιότητα των δήμων και κοινοτήτων... Στην αρμοδιότητα των δήμων και κοινοτήτων ανήκουν ιδίως:
… ιδ) η ρύθμιση της κυκλοφορίας,ο καθορισμός πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, …
ιε) ο έλεγχος της τήρησης των διατάξεων που αφορούν την καθαριότητα, την κυκλοφορία και στάθμευση των οχημάτων,…
Περαιτέρω δε, στο άρθρο 37 παρ. 1 του ιδίου νομοθετήματος προβλέπεται ότι «το δημοτικό ή το κοινοτικό συμβούλιο μπορεί να εκδίδει τοπικές κανονιστικές αποφάσεις με τις οποίες:
α. Καθορίζονται οι όροι για τη χρήση και τη λειτουργία των …, των πεζοδρομίων, των πλατειών και των λοιπών κοινόχρηστων χώρων.
β. Ρυθμίζονται θέματα κυκλοφορίας και στάθμευσης των οχημάτων, …
[Σύμφωνα με το αρ. 75 του νέου Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006)
«Οι αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων αφορούν, κυρίως, τους τομείς:
… γ) Ποιότητας Ζωής και Εύρυθμης Λειτουργίας των Πόλεων και των Οικισμών, στον οποίο περιλαμβάνεται, ιδίως:
… 4. Η ρύθμιση της κυκλοφορίας, ο καθορισμός πεζοδρόμων, μονοδρομήσεων και κατευθύνσεων της κυκλοφορίας, η απομάκρυνση εγκαταλελειμμένων οχημάτων και γενικότερα η λήψη μέτρων για την αποφυγή δυσμενών επιδράσεων στην ασφάλεια της κυκλοφορίας, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία …
13. Η μέριμνα και η λήψη μέτρων για την απρόσκοπτη πρόσβαση στους κοινόχρηστους χώρους…
Επιπλέον, στο άρθρο 13 παρ. 14 του από 24-9/20-10-1958 β.δ ορίζεται ότι
«ουδεμία άλλη αρχή ή νομικόν πρόσωπον ή ίδρυμα έχει αρμοδιότητα να εκδίδη αδείας χρήσεως πεζοδρομίων, οδών, πλατειών, αλσών ανηκόντων εις δήμους ή κοινότητας ή παραχωρηθέντων εις αυτούς προς εκμετάλλευσιν, στοών και κοινοχρήστων χώρων εν γένει, πλην του δήμου ή της κοινότητος».
Βάσει του θεμελιωμένου στη διάταξη 970130 του Α Κ κανόνα περί του ανεμπόδιστου της κοινής χρήσης, τα κοινόχρηστα πράγματα δεν μπορούν να παραχωρηθούν προς ιδιαίτερη χρήση, παρά μόνο εφόσον από την παραχώρηση δεν παρεμποδίζεται, κατά οποιοδήποτε τρόπο η κοινή χρήση του πράγματος. Ή άλλως, η παραχώρηση από τη διοίκηση, επί τη βάσει των κατ’ ιδίαν διατάξεων, σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα ιδιαίτερων δικαιωμάτων επί κοινοχρήστων, καθώς και η χορήγηση των αδειών που απαιτούνται από τον νόμο για την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, είναι νόμιμη, μόνο εφόσον, μετά την παραχώρηση των ιδιαίτερων αυτών δικαιωμάτων, εξακολουθεί να εξυπηρετείται ή τουλάχιστον να μην αναιρείται, η κατά τον προορισμό του πράγματος κοινή αυτού χρήση.
Στη διάταξη της παρ. 4 του αρ. 24 του Κτιριοδομικού Κανονισμού ορίζεται ότι «για την κατασκευή ή ανακατασκευή καθώς και για την εκσκαφή των πεζοδρομίων απαιτείται άδεια του οικείου Δήμου ή της Κοινότητας, στην οποία αναφέρονται οι αντίστοιχες προδιαγραφές ή αν δεν υπάρχουν οι σχετικές οδηγίες», ενώ στη διάταξη της παρ. 3 του αρ. 47 του ΚΟΚ προβλέπεται ότι «οποιαδήποτε τομή ή εκσκαφή οδοστρώματος, ερείσματος, πεζόδρομου ή πεζοδρομίου εθνικής, επαρχιακής, δημοτικής ή κοινοτικής οδού, η οποία είναι απαραίτητη για την κατασκευή έργου, που εκτελείται από επιχείρηση κοινής ωφέλειας, οργανισμό, νομικό ή φυσικό πρόσωπο, επιτρέπεται να γίνει μόνο ύστερα από άδεια της αρμόδιας για τη συντήρηση της οδού υπηρεσίας, η οποία θεωρείται πριν από την έναρξη των εργασιών από την αρμόδια Αστυνομική Αρχή…».
Από τις προμνημονευθείσες διατάξεις σε συνδυασμό με τις παραπάνω γενικές παρατηρήσεις, συνάγεται ότι στις αρμοδιότητες των Δήμων και Κοινοτήτων ανήκει η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, που θα εξασφαλίζουν κατ’ αρχάς ότι οι χώροι, οι οποίοι καθορίσθηκαν ως πεζοδρόμια ή πεζόδρομοι θα διατίθενται αποκλειστικά για τις προβλεπόμενες νόμιμες χρήσεις τους και ότι δεν θα χρησιμοποιούνται για αλλότριους σκοπούς που αναιρούν τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους.
Οι όποιες δε διευθετήσεις ή προσωρινές παραχωρήσεις πεζοδρομίων και πεζοδρόμων, οι οποίες είναι επιτρεπτές, κατ΄ εξαίρεση του γενικού κανόνα της απαγόρευσης της κατάληψης της επιφάνειάς τους, θα πρέπει, αφενός μεν, να μην υπερβαίνουν, κατ΄ εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, το απολύτως αναγκαίο για την υλοποίηση του εξυπηρετούμενου σκοπού μέτρο και αφετέρου, να είναι τέτοιας μορφής, ώστε να μην δυσχεραίνουν την κατά προορισμό χρήση τους.
4/8/2008 Για την αντιγραφή
Μάρκος Νικητάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου