ΑΠΟΚΡΙΕΣ

Οι Αποκριές είναι αναμφίβολα από τις πιο ευχάριστες γιορτές για τους Έλληνες αλλά και για πολλούς λαούς σε όλο τον πλανήτη.
Πίσω από τις μάσκες και τις μεταμφιέσεις όλοι γινόμαστε αυτό που πραγματικά αισθανόμαστε, όλοι πετάμε στα σκουπίδια την καθημερινή μας σοβαροφάνεια, την καθημερινή μας υποχρέωση εμφάνισης απέναντι στο γείτονα, τον γνωστό ή τον άγνωστο, όλοι απελευθερώνουμε το σκλαβωμένο κομμάτι μας, σκλαβωμένο από άδικους φορές κανόνες που η κοινωνία και η ανάγκη επιβίωσης σ αυτήν επιβάλλουν.
Η μάσκα είναι το μέσον για να αλλάξουμε πρόσωπο. Ο μασκαρεμένος ακυρώνει την κοινωνική διαφορά, ακυρώνει τις αντιθέσεις, αντιστρέφει τα πάντα και εν τέλει ταυτίζει τα αντίθετα.
Η μάσκα είναι η εξουσία που ο μασκαρεμένος ποτέ δεν είχε και που θα ήθελε να ασκήσει. Είναι η υποσυνείδητη επιθυμία του να διακωμωδήσει ό,τι τον τυραννά, ό,τι τον εκβιάζει, ό,τι του καθορίζει την πορεία.

Ιστορικά

Γύρω στο 2000 π.Χ. εμφανίζονται μεταμφιέσεις στην Ασία, και συγκεκριμένα στη Μεσοποταμία και τη Βαβυλώνα. "Η δούλα ντύνεται κυρά και ο υπηρέτης αφέντης". Καταργούνται για λίγο οι κοινωνικές διακρίσεις.
Η ελληνική αποκριά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα και
ταυτίζεται με το Φλεβάρη. Τον Ανθεστηριώνα, κατά τους αρχαίους Έλληνες, που τον γιόρταζαν με τα τριήμερα Ανθεστήρια, προς τιμήν του Διονύσου - θεού του κρασιού, του θεάτρου, της μεταμφίεσης, της ελευθέριας διακωμώδησης των πάντων. Τα Ανθεστήρια ήταν πομπή, με άνθη, τραγούδια, μουσικούς και σκώμματα (σατιρικοί αστεϊσμοί, από το ρήμα σκώπτω = κοροϊδεύω, χλευάζω, σατιρίζω), που έλεγαν ντυμένοι ως σάτυροι -ακόλουθοι του Διονύσου, κρατώντας θύρσους κοσμημένους με κισσό (σύμβολο γονιμότητας)- και φορώντας προσωπίδες οι συμποσιαστές. Δηλαδή, οι κωμαστές (κωμάζω = γυρίζω με άλλους στους δρόμους, λέγοντας τραγούδια και πειράγματα και κώμος = νυχτερινή έξοδος - πομπή συμποσιαστών στους δρόμους, με προσωπίδες, λαμπάδες, μουσικά όργανα και σατιρικά τραγούδια. Εξ ου και κωμωδία ). Ο κορυφαίος, σε άρμα, όπως κάθε κωμαστής με τα πειράγματά του έσουρνε σε άλλους "τα εξ αμάξης"...
Σατούρνο ονόμασαν οι οπαδοί του ημιθέου Ηρακλή, οι Ρωμαίοι τον δικό τους Κρόνο (προστάτη της αμπέλου, της σποράς).
Προς τιμήν του καθιέρωσαν την αντίστοιχη των ελληνικών Κρονίων βδομαδιάτικη γιορτή τους (μετά τη σπορά του σταριού, το Δεκέμβρη).
Τα Σατουρνάλια, όπως οι αρχαιοελληνικές διονυσιακές γιορτές, συνοδεύονταν με κρασοκατανύξεις, μεταμφιέσεις, τραγούδια (με τους σατούρνιους «άκομψους», «τραχείς» στίχους), σκώμματα εν πομπή και ανταλλαγή δώρων. Στη γιορτή συνευρίσκονταν μεταμφιεσμένοι, άρχοντες και λαός. Μετά το 217 π.Χ., τα Σατουρνάλια έγιναν επίσημη αργία και παλλαϊκή, δημόσια συμποσιακή γιορτή, όπου ανακηρυσσόταν ο «βασιλιάς» των μεταμφιεσμένων (ο σημερινός Καρνάβαλος), ως κορυφαίος της πομπής των οργιαζόντων συμποσιαστών, μεταξύ των οποίων και οι δούλοι. Ήταν η μόνη μέρα αργίας των δούλων και η μόνη που τους επιτρεπόταν να συνευρίσκονται με τους πολίτες. Οι μασκαρεμένοι γλεντοκόποι εύχονταν "Bona Satournalia", ενώ οι πλούσιοι μοίραζαν δώρα στους φτωχούς (λαμπάδες και siggillaria - μικρά αγαλματάκια, σύμβολα της γιορτής).
Τα Σατουρνάλια, δημοφιλής γιορτή και στις ρωμαϊκές αποικίες της Αφρικής, αφιερώθηκαν σε φοινικικής προέλευσης εγχώριο θεό, παρόμοιο του Βάαλ. Αργότερα, τα Σατουρνάλια μετατέθηκαν στο Φλεβάρη και καθώς αφομοιώθηκαν από τη νέα θρησκεία, το χριστιανισμό επέζησαν στα μεσαιωνικά, αναγεννησιακά, νεότερα χρόνια και με το «θεατρόμορφο» Καρναβάλι της Βενετίας.

Αποκριά και θρησκεία

Κατά την ορθόδοξη παράδοση η Αποκριά είναι η προπαρασκευαστική περίοδος για την ασκητική βίωση της Σαρακοστής. Αρχίζει την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου.
Στην κυριολεξία "Αποκρεά" είναι ο αποχαιρετισμός της περιόδου της κρεατοφαγίας ή η αποχή από το κρέας (από-κρεώ). Και η λατινογενής λέξη "Καρναβάλι" έχει γεννηθεί μέσα από αυτή την παράδοση: carne=κρέας και vale=χαιρετώ.
Οι Αποκριές σχεδόν πάντα ξεκινούν το Φεβρουάριο. Ο μήνας Φεβρουάριος πήρε τ’ όνομά του από το Θεό των Ρωμαίων Φέβρουο (Februs) που ήταν ο Θεός των Νεκρών και τη Φέβρουα ( Februa) τη Θεά που επόπτευε τους εξαγνισμούς. Και τα δύο αυτά στοιχεία , η λατρεία των νεκρών και οι εξαγνισμοί είναι άμεσα συνδεδεμένοι με τις Αποκριές μιας και τα Σάββατα των εβδομάδων της χαράς και του ξεφαντώματος είναι αφιερωμένα στις ψυχές και καθώς οι Απόκριες είναι η γέφυρα ανάμεσα στο χειμώνα και την άνοιξη οι άνθρωποι θέλουν να εξευμενίσουν τη γη για να έχουν πλούσιες σοδειές.
Πηγαίνοντας πίσω στους αρχαίους Έλληνες, αυτή ήταν µια εποχή γιορτής για την αναμονή της άνοιξης. Παραδόξως, αυτή η γιορτή περιελάβανε τελετουργικά αφιερωμένα και στην «νέα ζωή» (το µπουµπούκιασµα των δέντρων, των κλημάτων, των λουλουδιών, κτλ.) και στις ψυχές των νεκρών που πίστευαν ότι ανέβαιναν στον «πάνω κόσμο» περίπου την 1η Μαρτίου.

Με την ανατολή του Χριστιανισμού η εκκλησία προσπάθησε να υποβιβάσει τις παγανιστικές τελετές και να τις αντικαταστήσει µε Χριστιανικές πρακτικές. Για αυτό, κατά την διάρκεια αυτών των ημερών βρίσκουμε την πρακτική ειδικών λειτουργιών και µνηµοσύνων στα τρία Ψυχοσάββατα όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν βρασμένο σιτάρι (κόλλυβα) στην εκκλησία και τα μοιράζουν στο εκκλησίασμα µετά την λειτουργία στην µνήµη των αγαπηµένων τους. Αυτά τα Σάββατα είναι τα δύο Σάββατα πριν την «Κυριακή της Απόκρεω « και την «Κυριακή της Τυρινής» και το πρώτο Σάββατο µετά την Καθαρά ∆ευτέρα.

Λατρεία των νεκρών, εξαγνισμός και επίκληση των δυνάμεων που γονιμοποιούν τη γη είναι το τρίπτυχο από το οποίο ξεκινούν αλλά και το οποίο υπηρετούν τα αποκριάτικα δρώμενα τα οποία βέβαια έχουν παγανιστικό χαρακτήρα και εκφράζονται με σάτιρα και με σεξουαλική και ερωτική ελευθεριότητα. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι Naturalia non sunt trupia , τα φυσικά πράγματα δεν είναι αισχρά.4/3/2008