Παρασκευή 6 Νοεμβρίου 2009

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗ ΠΑΠΠΑ

Μια εμβληματική μορφή του αριστερού κινήματος της χώρας και της τραγικής μετεμφυλιακής πορείας του, η Έλλη Παππά, η πιστή σύντροφος και συνοδοιπόρος του Νίκου Μπελογιάννη, «έφυγε» από τη ζωή στις 27 Οκτωβρίου 2009 σε ηλικία 89 ετών.



Αγωνίστρια σε όλα της, αιρετικό μυαλό, τολμηρός άνθρωπος, πεισματάρα και αποφασιστική, μεγάλωσε το παιδί τους και πλούτισε τα ελληνικά Γράμματα, όπως και την ελληνική κοινωνία, με το ήθος και τις αξίες της.
Γεννημένη στη Σμύρνη το 1920, θυγατέρα του Ευάγγελου Παππά και της Μαριάνθης Παπαδοπούλου , ήταν η μικρότερη από τα υπόλοιπα τέσσερα αδέλφια της: την Ηρώ, τη Δέσποινα, τη Διδώ (η γνωστή συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου ) και τον Γιώργο.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στον Πειραιά.
«Γεννήθηκα στην Σμύρνη, παραμονή της καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο». «Η πρώτη μου τροφός ήταν μια αίγα, πράγμα που πολύ το καμάρωσα όταν, μεγαλώνοντας πια, το πληροφορήθηκα» έγραφε η ίδια αυτοβιογραφούμενη, καθώς, όπως εξιστορούσε, «η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει. Δεν ήμουν παιδί, ήμουν άλλο πράμα και με πέταξε». «Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της που προμηθεύτηκε για χάρη μου μια κατσικούλα» έγραφε, ενώ ως δεύτερη τροφό της θεωρούσε «τα κάστανα της προσφυγιάς το χειμώνα και τα σταφύλια το καλοκαίρι» . «Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου την ανέλαβαν τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη»...

Σπουδές και αντίσταση

Μαθήτευσε στο Γυμνάσιο Θηλέων του Πειραιά. Στην τελευταία τάξη, πετάει προκηρύξεις μαζί με τα αγόρια συμμαθητές της στις συνοικίες της Κοκκινιάς και της Δραπετσώνας κατά του φασιστικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, ενώ στην κεντρική εκκλησία της Κοκκινιάς σηκώνουν μια κόκκινη σημαία. Ακολούθως φοίτησε αρχικά στη Φιλοσοφική και μετά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά λόγω της Κατοχής δεν μπόρεσε να ολοκληρώσει τις σπουδές της. Την περίοδο εκείνη συνδέθηκε με το ΕΑΜ και το ΚΚΕ αναπτύσσοντας αντιστασιακή δράση στις εργατικές συνοικίες του Γκύζη και της Νέας Ιωνίας, και συμμετέχοντας στον αντιστασιακό Τύπο. Και μετά... «το μεθύσι της Απελευθέρωσης, τα Δεκεμβριανά, η ήττα, ο Εμφύλιος, οι άγριοι διωγμοί, οι προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα. Η σύλληψή μας, τα Χριστούγεννα του 1950. Οι ατέλειωτοι μήνες στα μπουντρούμια της Ασφάλειας, μας συντροφεύει το αγέννητο παιδί μας. Η γέννα μου στις Φυλακές Αβέρωφ, οι δίκες, οι καταδίκες μας σε θάνατο, ο χωρισμός όταν η κυβέρνηση του Πλαστήρα δεν τόλμησε να εκτελέσει μάνα βρέφους». Έτσι έχει καταγράψει η ίδια την πορεία της ως τη γνωριμία της με τον Νίκο Μπελογιάννη, ο οποίος είχε φθάσει παράνομα στην Αθήνα από το εξωτερικό κατ΄ εντολήν του ΚΚΕ, τον Ιούνιο του 1950, δέκα περίπου μήνες μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, με αποστολή την ανασυγκρότηση των παράνομων κομματικών οργανώσεων.


Η απολογία


Συνελήφθησαν με διαφορά τεσσάρων ημερών τον Δεκέμβριο του 1950. Επτάμιση μήνες κράτησε το μαρτύριό της στο φρικτό κελί της Ασφάλειας Αθηνών στην Καποδιστρίου. Ενάμιση επί ενάμιση ήταν, δίχως ίχνος φωτός. «Ο Νίκος έμεινε δέκα μήνες κλεισμένος. Το κελί του ήταν πιο μεγάλο- 1,70 επί 1,70 θαρρώ. Και είχε φως. Μια λάμπα που άναβε εκτυφλωτικά μέρα νύχτα» αφηγείτο η ίδια σε συνέντευξή της στο «Βήμα». Παρέμειναν στην απομόνωση ως την πρώτη δίκη τους τον Οκτώβριο του 1951, με συγκατηγορούμενους άλλα 91 άτομα. Στην έδρα του στρατοδικείου και ο μετέπειτα δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους γεννήθηκε στη φυλακή ο γιος τους Νίκος.
«Εγώ και οι σύντροφοι μου δικαζόμαστε όχι για συγκεκριμένες πράξεις αλλά για τις ιδέες μας,» είπε απολογούμενη. «Ρητά και κατηγορηματικά μου εδήλωσαν ότι θα με άφηναν ελεύθερη αν απαρνιόμουν τις ιδέες μου. Τι άλλη απόδειξη ότι η δίωξή μου δεν αφορά πράξεις αλλά ιδέες; Δικαζόμαστε γιατί αγαπάμε την Ελλάδα μας και αγωνιζόμαστε να βγει από την υποδούλωση που έχει περιέλθει από την κατοχή και εδώ. Πρώτα στον αγγλικό και τώρα στον αμερικάνικο ζυγό. Αισθήματα ντροπής με συγκλόνισαν όταν ήρθε ο Τζορτζ Ντρίσκαλ στο κελί της ασφάλειας μα με ανακρίνει. Ντροπή! Για την ταπείνωση στην οποία υποβάλλουν τη χώρα μας η Αμερικάνοι, ποδοπατώντας κάθε έννοια ελευθερίας και ανεξαρτησίας. Η ζωή μας , εμένα και των συντρόφων μου ήταν ένας διαρκής αγώνας για τη λεφτεριά και την ανεξαρτησία της πατρίδας μας. Για ένα καλύτερο αύριο του λαού μας…»



«Να ζήσεις για το παιδί και την εκδίκηση»

Ακολούθησε η δεύτερη δίκη τον Φεβρουάριο του 1952 και οι καταδίκες σε θάνατο. Ο Νίκος Μπελογιάννης εκτελέστηκε, μαζί με τους Δημήτρη Μπάτση, Νίκο Καλούμενο και Ηλία Αργυριάδη. Η Ελλη (Ιωαννίδη, τότε) δεν εκτελέστηκε λόγω του βρέφους. Η εκτέλεση έγινε τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου 1952. Τις Κυριακές ούτε οι Γερμανοί δεν εκτελούσαν ανθρώπους. Το κελί της δεν το άνοιξαν. «Εσένα δεν σε έχουν στον κατάλογο» της είπε ο αρχιφύλακας. Ο Μπελογιάννης πλησίασε στο μικρό παράθυρο. Έγειρε το πρόσωπό του κοντά της. Η έκφρασή του ήταν παγωμένη. «Να ζήσεις» της είπε «για το παιδί και την εκδίκηση» αφηγείτο η ίδια.
Αποφυλακίστηκε την Πρωτοχρονιά του 1964. Δραστηριοποιήθηκε στην ΕΔΑ και εργάστηκε στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», ενώ στη χούντα συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γυάρο, απ΄ όπου αποφυλακίστηκε τον Ιούλιο του 1968 λόγω σοβαρής ασθένειας. Αρνήθηκε να φιλοξενηθεί στη Σοβιετική Ένωση, όπως της προτάθηκε τότε, λόγω των διαφωνιών της για την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην Πράγα, ενώ μεταπολιτευτικώς επανασυνδέθηκε με το ΚΚΕ προσβλέποντας στην επανένωση της Αριστεράς. «Η επανένωση ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και είχε οικτρό τέλος. Αποχώρησα από το ΚΚΕ, πράγμα που και η ηγεσία του επιθυμούσε» έγραφε

Σφραγισμένος φάκελος

Έκτοτε εργάστηκε σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ συνέγραψε πλήθος μελετών και βιβλίων με έναν και μόνο στόχο: «Τη συμβολή μου σε μια κάθαρση της μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις, που την έσυραν σε μια ανανέωση του πλατωνισμού».
Το 2003 η Έλλη Παππά παρέδωσε στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) το σύνολο του αρχείου της που, ταξινομημένο σε 60 και πλέον φακέλους, ανήκει στις διαθέσιμες πηγές για τη μεταπολεμική Ιστορία. Άφησε ωστόσο πίσω της ένα μυστικό: τον σφραγισμένο φάκελο που εμπιστεύθηκε στο Μουσείο Μπενάκη υπό την προϋπόθεση να ανοιχτεί μετά τον θάνατό της. Πρόκειται για την πολιτική παρακαταθήκη της Έλλης Παππά, στην οποία, όπως εικάζεται, αναφέρεται στην υπόθεση Μπελογιάννη- τόσο στις συνθήκες της σύλληψής του (κυρίως το αν προδόθηκε ή όχι και από ποιον) όσο και στις δίκες. Η ίδια δεν έκρυβε στις κατ΄ ιδίαν συζητήσεις της ότι είχε πολλά ερωτήματα γύρω από αυτά τα ζητήματα, για τα οποία όμως δεν ήθελε να μιλήσει όσο βρισκόταν εν ζωή. Έτσι, αναμένεται με ιδιαίτερο ιστορικό (και πολιτικό) ενδιαφέρον η δημοσιοποίηση του περιεχομένου του σφραγισμένου φακέλου.
Πλούσιο λογοτεχνικό έργο
Η Έλλη Παππά έγραψε δεκάδες βιβλία, κυρίως πολιτικού και κοινωνιολογικού περιεχομένου, αλλά και βιβλία για παιδιά. Ξεχωρίζουν: «Αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς στο Κεφάλαιο του Μαρξ» (εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή), «Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας. Η έννοια της ελευθερίας στον πρωτοσωκρατικό υλισμό» (εκδόσεις Άγρα), «Βίος και έργα της Γάτας της Σοφής. Αυθεντική βιογραφία μιας έγκλειστης και μαύρης γάτας» (εκδόσεις Οδυσσέας), «Γράμματα στο γιο μου» (εκδόσεις Άγρα), «Η Κομμούνα του 1871: Επανάσταση του 21ου αιώνα;» (εκδόσεις Άγρα), «Μακιαβέλλι ή Μαρξ» (εκδόσεις Άγρα), «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» (εκδόσεις Κέδρος), «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας» (εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου), «Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση. Οδοιπορικό από το ρωσικό λαϊκισμό στο λαϊκισμό του Στάλιν» (εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας). Έγραψε το μυθιστόρημα “Το ημερολόγιο ενός φυλακισμένου” και τα διηγήματα και ποιήματα “Δουλειά της φυλακής”, καθώς και τα “Σελίδες από τον τύπο της Αντίστασης” και “Νίκος Κιτσίκης - Ο επιστήμονας, ο άνθρωπος, ο πολιτικός”. Το 2006 κυκλοφόρησαν οι “Μικρογραφίες - Βιβλία από τη φυλακή” (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο) μικρά χειροποίητα βιβλιαράκια που έγραψε και βιβλιοδέτησε η ίδια, κατά τη διάρκεια της φυλάκισής της, για τον γιο της.

Η κηδεία

Πενήντα επτά χρόνια μετά την εκτέλεση Μπελογιάννη, η Ιστορία επανόρθωσε εν μέρει. Ο συνονόματος του Νίκου Μπελογιάννη γιος τους, φρόντισε για μια κοινή κηδεία. Τα οστά του πατέρα του τοποθετήθηκαν, κατά τη διάρκεια της πολιτικής τελετής, μαζί με το φέρετρο της μητέρας του και στη συνέχεια κλείστηκαν για πάντα στον κοινό τους τάφο.
Η πολιτική τελετή έγινε το πρωινό του Σαββάτου 31/10/2009 στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης, στο Γ' Νεκροταφείο της Αθήνας, με τη συμμετοχή εκατοντάδων συγκλονισμένων ανθρώπων από τις γενιές της Αντίστασης, των Λαμπράκηδων και τις κατοπινές. Παρόντες ο Νίκος Μπελογιάννης, γιος της Έλλης Παππά και του Νίκου Μπελογιάννη, ο Δημήτρης Πλουμπίδης, γιος του επίσης εκτελεσμένου Νίκου Πλουμπίδη και η Ελένη Μπάτση, κόρη του εκτελεσμένου Δημήτρη Μπάτση. Στην κηδεία βρέθηκαν και εκπρόσωποι από όλες τις γενιές και τις τάσεις της Αριστεράς, αλλά και πολύς κόσμος από άλλους πολιτικούς χώρους, που ήρθε στο νεκροταφείο της Κοκκινιάς για να αποδώσει τιμή, όχι μόνο στην Έλλη Παππά, αλλά και στον αξέχαστο Νίκο Μπελογιάννη.
Οι ομιλητές σκιαγράφησαν με αγάπη την προσωπικότητα της Έλλης Παππά, αλλά και του συντρόφου της.
Όταν η πορεία των σιωπηλών και συγκινημένων ανθρώπων έφτασε στο μνήμα, τραγούδησαν αντάρτικα και επαναστατικά τραγούδια, το τραγούδι του Μπελογιάννη και τον Εθνικό Ύμνο.

Υστερόγραφο

Θέλω να τελειώσω τούτο το σημείωμα για την Έλλη Παππά με τα αποχαιρετιστήρια λόγια του Άγγελου Δεληβοριά, διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη:

«της χρωστάμε κάτι παραπάνω από την ανάγνωση του Πλάτωνα, του Λένιν, του Χέγκελ και του Μαρξ. Της χρωστάμε το δίδαγμα του πώς κρατιέται κανείς ορθός χωρίς να παραπαίει ή να παραιτείται, πώς περισώζει την αξιοπρέπειά του και πώς λαξεύει την αυτοσυνειδησία του, παρά τα συνεχή κυνηγητά και τις ανηλεείς διώξεις, τα στρατοδικεία, τις φυλακές και τις εξορίες, τις επώδυνες διαψεύσεις των ελπίδων και τις χρεωκοπίες των ιδεολογιών στις οποίες είχε επενδύσει τα ιδανικά του. Πώς προστατεύει την πίστη του στο βαθύτερο νόημα του ανθρωπισμού, προφυλάσσοντας ταυτόχρονα τον ορθολογισμό του από τις μαγγανείες των μεταφυσικών παρεκκλίσεων και τις θεωρητικές προκλήσεις των πραγματιστών του θετικισμού».

2/11/2009

Υ.Γ. Τα στοιχεία είναι παρμένα από το διαδίκτυο και τον τύπο.

Δεν υπάρχουν σχόλια: