Οι γιορτές έτσι ή αλλιώς αποτελούν ημέρες μνήμης ευχάριστων ή φορές θλιβερών γεγονότων και παρά το γεγονός ότι καθιερώνονται άνωθεν, δεν είναι τίποτα άλλο από συλλογικά βιώματα. Για να μένουν ζωντανές λοιπόν οφείλουμε και πρέπει να αναπτύσσουμε μονίμως συλλογική δράση.
Είμαι υποχρεωμένος κατά τούτο να τις υπενθυμίζω γιατί, έστω και ένας αναγνώστης να ευαισθητοποιηθεί, κέρδος θα είναι…
Τα Ηνωμένα Έθνη καθιέρωσαν την 17η Ιουνίου σαν Παγκόσμια Ημέρα για την Ερημοποίηση, αναγνωρίζοντας ότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται στις γνωστές ερήμους, αλλά απειλεί πολλές περιοχές της γης τόσο θερμές όσο και ψυχρές (όπως η Ισλανδία).
Ορισμός της ερημοποίησης από τα Ηνωμένα Έθνη
«Ερημοποίηση είναι η διαδικασία υποβάθμισης ξηρών, ημί - ξηρων και ύφυγρων γαιών που προκαλείται από βιοφυσικούς και ανθρώπινους (κοινωνικο - οικονομικούς και θεσμικούς) παράγοντες. Υποβάθμιση της γης σημαίνει μείωση ή απώλεια της βιολογικής και οικονομικής παραγωγικότητας και πολυπλοκότητας αρδευόμενης και μη-αρδευόμενης γεωργικής γης, λειμώνων, βοσκοτόπων, δασών και δασικών εκτάσεων».
Στον κοινό νου, η ερημοποίηση συνδέεται με την σταδιακή επέκταση των αμμωδών ερήμων. Το φαινόμενο είναι περισσότερο σύνθετο από την απλή αυτή ερμηνεία..
Η ερημοποίηση, προκαλείται και από την εντατική εκμετάλλευση του εδάφους της γης, την κατασκευή φραγμάτων και άλλων μεγάλης κλίμακας υδραυλικών έργων και από τις κλιματικές αλλαγές. Κάθε χρόνο αχρηστεύεται κατά μέσο όρο το 3% των εύφορων γαιών του πλανήτη λόγω ερημοποίησης και το ποσοστό αυτό αυξάνεται κυρίως στις τροπικές περιοχές.
Ερημοποίηση και υδάτινοι πόροι
Η ερημοποίηση είναι άμεσα συνδεδεμένη κατ εξοχήν με την ξηρασία.
Η ξηρασία μπορούμε να πούμε πως είναι αποτέλεσμα της ανομβρίας. Εξ’ αιτίας της έλλειψης βροχής δημιουργούνται τα ελλείμματα τόσο στα επιφανειακά όσο και στα υπόγεια νερά.
Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια του νερού ονομάζεται λειψυδρία.
Είναι τεράστιο λάθος όμως να θεωρούμε ότι η λειψυδρία είναι αποτέλεσμα παρατεταμένης ανομβρίας.
Έλλειψη ή ανεπάρκεια νερού δημιουργείται και από τη μη ορθολογική χρήση του, είτε στην περίπτωση που το έχουμε σε επάρκεια, είτε στην περίπτωση που κάνουμε χρήση των υπέργειων ή υπόγειων αποθεμάτων του. Για την επέκτασή της λειψυδρίας ευθύνονται, όχι μόνο η έλλειψη νερού αλλά η κακή, αλόγιστη χρήση του, ανθρωπογενείς δραστηριότητες και λανθασμένες καλλιεργητικές πρακτικές.
Το 44% των αντλούμενων υδάτινων πόρων σε ολόκληρη την Ευρώπη χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας, το 24% για τη γεωργία, το 21% για τα δημόσια συστήματα υδροδότησης και το 11% για τη βιομηχανία. Όμως, στα προαναφερθέντα ποσοτικά στοιχεία υπάρχουν σημαντικές διαφορές από περιοχή σε περιοχή, σε ότι αφορά στη χρήση των υδάτινων πόρων. Στη νότια Ευρώπη για παράδειγμα, η γεωργία απορροφά το 60% των συνολικών αντλούμενων υδάτινων πόρων, ενώ σε ορισμένες περιοχές το ποσοστό αυτό αγγίζει το 80%.
Όλο σχεδόν το νερό που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας απορρίπτεται σε κάποιο υδάτινο σύστημα. Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο με το μεγαλύτερο μέρος των αντλούμενων υδάτων που χρησιμοποιούνται στη γεωργία.
Γιατί λοιπόν, ρωτώ, συνεχίζουμε να εθελοτυφλούμε και να αποδίδουμε τη λειψυδρία στην παρατεταμένη ανομβρία;
Μήπως μ’ αυτόν τον τρόπο εφησυχάζουμε και τακτοποιούμε και τη συνείδησή ας;
Μήπως μας είναι ευκολότερο να αποδίδουμε την καταστροφή που έρχεται σε κάτι γενικό, απροσδιόριστο και ασαφές, παραβλέποντας το γεγονός πως είναι μεγάλες, ίσως μεγαλύτερες οι δικές μας ευθύνες;
Με μαθηματική ακρίβεια οδηγούμαστε σε συνθήκες παρατεταμένης λειψυδρίας. Και τότε θα είναι αργά. Δεν θα μπορούμε να επιστρέψουμε πίσω για να διορθώσουμε τις αποφάσεις και τις ενέργειές μας.
Ίσως να ζούμε το μεγαλείο της ματαιοδοξίας.
Βάζοντας το οικονομικό κέρδος να διατρέχει τα πάντα, καταφέρνουμε και οδηγούμαστε συλλογικά και συνολικά στην καταστροφή.
Κάποιοι, για να δικαιολογήσουν βεβαίως τη μακαριότητά τους και την αναισθησία τους, λένε πως οι έντονες βροχοπτώσεις, που παρατηρούνται τελευταίως, λύνουν το πρόβλημα. ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΛΑΘΟΣ!
Όχι μόνο αυτό δεν συμβαίνει, αλλά αντιθέτως: εξαιτίας τους επιτείνεται το φαινόμενο της ερημοποίησης.
Οι έντονες βροχοπτώσεις, όπως αναφέρει σε συνέντευξή του ο ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Ν. Γιάσογλου, συντελούν στην επιδείνωση του φαινόμενου της ερημοποίησης, καθώς προκαλούν μεγάλη διάβρωση του εδάφους, μετακίνησή του προς τα κατώτερα στρώματα, απογύμνωση περιοχών, πλημμύρες.
Θεσμικά πλαίσια υπάρχουν. Εφαρμόζονται όμως;
Οι μελέτες δείχνουν πως το 35% του εδάφους της Ελλάδας απειλείται σοβαρά από το φαινόμενο της ερημοποίησης, το 49% είναι σε μέτριο κίνδυνο και το 16% σε χαμηλό.
Σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης βρίσκονται μεγάλα τμήματα της Ανατολικής Ελλάδας και ειδικότερα της Στερεάς, της Πελοποννήσου, τα νησιά του Αιγαίου, τμήματα της Θεσσαλίας, Μακεδονίας, Θράκης και η Κρήτη (ίσως πρώτη από όλες)..
Στον τόπο μας, παρά τις ανωτέρω φρικτές διαπιστώσεις, δεν πάσχουμε από θεσμικά και οργανωτικά πλαίσια. Πάσχουμε από πράξεις και προγραμματισμούς.
Η Διεθνής Σύμβαση για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης και της Ξηρασίας υπογράφηκε το 1994. Μεταξύ άλλων, ζητά από τις χώρες που την επικύρωσαν να ετοιμάσουν και να εφαρμόσουν Εθνικά Σχέδια Δράσης.
Η Ελλάδα έχει υπογράψει τη Διεθνή Σύμβαση και το 2001 θεσμοθετήθηκε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης (ΚΥΑ 99605/3719). Το 1996 συγκροτήθηκε η Εθνική Επιτροπή για την Καταπολέμηση της Ερημοποίησης (Απόφαση 96990/9361-1996, Υπουργείο Γεωργίας). Το 2005 ανασυγκροτήθηκε και αναμένονται , ματαίως φαντάζομαι, οι δράσεις της.
Το πρόβλημα της ερημοποίησης δεν έχει γίνει κοινή συνείδηση στους Έλληνες, άρχοντες και αρχόμενους. Τρανό παράδειγμα είναι ότι δεν λαμβάνεται υπόψη στις αποφάσεις για αναπτυξιακά έργα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Σκεφτείτε:
Άναρχη και απρογραμμάτιστη οικιστική και τουριστική ανάπτυξη, χωρίς να προσμετρούνται κρίσιμοι πόροι όπως το νερό, υδροβόρες δραστηριότητες σε ξηρο - θερμικές περιοχές, αλόγιστη και ανεξέλεγκτη χρήση νερού γενικότερα, εγκατάλειψη των υποβαθμισμένων περιοχών και δημιουργία νέων μετά από πυρκαγιές, υπερβόσκηση, καταστροφή υδροβιοτόπων, δασών και δασικών εκτάσεων, δραστηριότητες που προκαλούν διάβρωση εδάφους και καταστροφή της φυτοκάλυψης κ.λπ., κ.λπ.
Παραλογισμός
Ζούμε σ’ έναν παραλογισμό. Ενώ μιλάμε για «διαχείριση υδατικών πόρων», συνεχίζουν να απουσιάζουν οι στρατηγικές, οι σχεδιασμοί και οι εφαρμογές σε όλα τα επίπεδα. Ενώ αυξάνει ο προβληματισμός για το αν θα καταφέρνουν στο μέλλον οι αγρότες να ποτίζουν τα δέντρα και τις καλλιέργειές τους, παραμένει ο προγραμματισμός της δημιουργίας υδροβόρων γηπέδων γκολφ!!!! Τα περιοριστικά μέτρα αντί να γίνονται αυστηρότερα, γίνονται ηπιότερα. Οι παράνομες γεωτρήσεις γίνονται ανεξέλεγκτα, τη στιγμή που οι νομοταγείς αντιμετωπίζουν πολύμηνες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Σε λίγο καιρό όλοι μαζί θα αντλούμε θάλασσα!! Ποιος θα μας φταίει τότε; Ενώ υπάρχει η δυνατότητα με μικρής κλίμακας τεχνικά έργα χαμηλού κόστους να εμπλουτίσουμε τους υδροφορείς, συνεχίζουμε να μιλάμε για εκτροπές ποταμών και χτίσιμο φραγμάτων που και χρόνο απαιτούν και ακριβά κοστίζουν.
Θα γινόμαστε περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι κάθε φορά που βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το πρόβλημα ή θα προσπαθήσουμε επιτέλους να αποκτήσουμε συμπεριφορές «πρόληψης»;
Θα μάθουμε καμιά φορά να μετράμε τα μεγέθη των δραστηριοτήτων μας; Στη «φέρουσα ικανότητα» μόνο φιλολογικά αναφερόμαστε…
Στον τόπο μας το νερό «χάνεται στο δρόμο», οι παράνομες συνδέσεις είναι καθεστώς, οι παράνομες αρδεύσεις επίσης, τα δίκτυα ύδρευσης είναι σάπια και, σε όλα αυτά, οι άρχοντες της Τ. Α. κοιμούνται μακαρίως!
Για τον σημερινό Έλληνα (και όχι μόνο) προτεραιότητα είναι η αξία που έχει η γη.
Το νερό το εκτιμά, είναι καθημερινή ανάγκη, αλλά επειδή το θεωρεί ως είδος εν αφθονία το σπαταλά. Τη γη είτε την έχει σπρώξει στη λήθη είτε, ακόμα χειρότερα, την καταστρέφει απερίσκεπτα και ανελέητα χρησιμοποιώντας αυτήν και τους πόρους της μόνο για ανταλλαγή. Ξεχνώντας ότι του είναι ακόμα πιο καθημερινή ανάγκη γιατί συνήθως κανείς δεν περπατά πάνω στο νερό ή στον αέρα, ούτε επιβιώνει χωρίς τροφή που πάντα προέρχεται από τη γη και επιστρέφει α’ αυτή, ούτε κτίζει στο κενό.
Χωρίς φροντίδα η γη μαραζώνει και χάνεται παίρνοντας μαζί της την ευημερία και την αυτάρκεια που παρέχει σ’ αυτόν που την έχει.
Σ’ αυτή τη μαραζωμένη, την εγκαταλελειμμένη γη είναι αφιερωμένη η 17η Ιουνίου.
Για να θυμίζει ότι η γη είναι το Α και το Ω της κοινωνικο - οικονομικής ανάπτυξης, ότι η γη είναι μέτρο της σύνεσης και της σοφίας του ανθρώπου. Για να μας υπενθυμίζει, τέλος, όπως όλες οι παγκόσμιες ημέρες, τη χαμένη μας συλλογικότητα..
16/6/2009
Υ.Γ. Έχω πάρει στοιχεία από δημοσιεύσεις της Ελένης Καπετανάκη - Μπριασούλη, καθηγήτριας στο Τμήμα Γεωγραφίας του Πανεπιστήμιο Αιγαίου και του Γιώργου Τσακίρη καθηγητή του Ε. Μ. Π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου