Λωτός

Ο λωτός είναι γένος φυτών που ανήκει στην οικογένεια Εβενίδες (Ebenaceae). To γένος διόσπυρος (Diospyros)  περιλαμβάνει περί τα 200 είδη των τροπικών περιοχών, κυρίως των ανατολικών, καθώς και των εύκρατων. Ευδοκιμούν σε όλα τα εδάφη, προτιμούν όμως τα ηλιόλουστα και ζεστά μέρη. Τα περισσότερα είδη είναι διακοσμητικά με εδώδιμο καρπό και κάποια είδη εξ αυτών παρέχουν πολύτιμο ξύλο (έβενος), το οποίο είναι μαύρο και πολύ ανθεκτικό. Ο καρπός του έχει σχεδόν σφαιρικό σχήμα, πορτοκαλί έως κόκκινο χρώμα και στυφή γεύση, μόλις κοπεί από το δέντρο. Αν αφεθεί μερικές μέρες, γίνεται γλυκός και ζουμερός.

Περιγραφή

Πρόκειται για δέντρα ή θάμνους με ακέραια φύλλα και σπανίως αντίθετα. Τα άνθη είναι μονογενή ή διγενή. Ο καρπός, που ανήκει στο γένος των ψυχανθών, είναι σαρκώδης ράγα, χυμώδης με χρώμα ξανθό, πορτοκαλί, κόκκινο ή κυανόμαυρο. Πολλαπλασιάζονται με σπέρματα.

Είναι φυλλοβόλο δέντρο, που ωριμάζει από τον Νοέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο, οπότε και διατίθεται στην αγορά σε πλαστικά, ξύλινα ή χάρτινα τελάρα ή πλαστικά κλουβάκια, για την καλύτερη διατήρησή του, ένεκα του ότι είναι ευπαθές φρούτο.

Καλλιέργεια

Η καλλιέργεια του λωτού καταλαμβάνει σημαντική θέση σε χώρες της Άπω Ανατολής, που παραδοσιακά χρησιμοποιούν τον λωτό σαν ένα καθημερινό φρούτο.

Η μεγάλη χώρα παραγωγής λωτού στην παγκόσμια αγορά είναι η Κίνα. Ακολουθούν Κορέα, Ιαπωνία και Βραζιλία, ενώ τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια αυτή έχει ικανοποιητική ανάπτυξη τόσο στο Ισραήλ, όσο και στη Νότιο Αφρική, την Αυστραλία, την Τουρκία και την Ινδία.

Στις ευρωπαϊκές αγορές κυριαρχούσε μέχρι πρότινος η Ιταλία με 51.000 τόνους, αλλά η Ισπανία, κάνοντας δυναμική είσοδο στην αγορά λωτού τα τελευταία χρόνια, είναι η ανερχόμενη δύναμη, που τα τελευταία τρία χρόνια έφτασε να παράγει 70.000 τόνους, από τους οποίους εξάγει το 62%. Ο ισπανικός λωτός, έχει καταφέρει να αποτελέσει ένα από τα πιο δυναμικά εξαγώγιμα προϊόντα της χώρας της Ιβηρικής Χερσονήσου. Ήδη γνωστή για τη δράση της στις αγορές της Ανατολικής Ευρώπης, η ισπανική ένωση λωτού Kaki Ribera del Xuquer στη Βαλένθια εστιάζει στο να αυξήσει τις πωλήσεις λωτού σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το συμβούλιο της Ένωσης επικεντρώνεται στον έλεγχο της ποιότητας και τη προώθηση μιας ποικιλίας λωτού «Brilliant Red», η οποία έχει τις ρίζες της στη Βαλένθια.

Η εμπορική καλλιέργεια του λωτού στην Ελλάδα έχει μεγάλες προοπτικές παρά την άποψη ορισμένων πως δύσκολα μπορεί να γίνει προϊόν ευρείας κατανάλωσης στη χώρα μας. Η Ελλάδα διαθέτει ιδανικές συνθήκες όσον αφορά το κλίμα και το έδαφος για την επιτυχή εμπορική καλλιέργεια του λωτού. Μπορεί οι οργανωμένες καλλιέργειες λωτού στην Ελλάδα να είναι πολύ λίγες, ωστόσο η όχι τόσο μεγάλη εξάπλωση του φρούτου αυτού στην Ελλάδα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι οι πρώτες καλλιέργειες λωτού στη χώρα μας προέρχονταν από φρούτα που ανήκαν στις στυφές ποικιλίες, εκείνες δηλαδή που τρώγονται μόνο όταν ωριμάζουν πολύ καλά, ενώ μετά την πλήρη ωρίμανση συντηρούνταν για πολύ λίγο χρονικό διάστημα.

Είδη

Υπάρχουν πολλά είδη και ποικιλίες αυτών, γνωστότερα των οποίων είναι.

Διόσπυρος ο κακί (Diospyros kaki). Είναι ιθαγενές της Κορέας και της Ιαπωνίας και τρώγεται υπερώριμος. Στην Ελλάδα καλλιεργείται σε μικρότερη κλίμακα, ιδίως στα Επτάνησα και στην Κρήτη.

Διόσπυρος ο βιργινιανός (Diospyros virginiana), ιθαγενής της Βόρειας Αμερικής.

Διόσπυρος ο έβενος (Diospyrus ebenum), δασικό δέντρο, ιθαγενές της Σρι Λάνκα, το οποίο είναι ενδιαφέρον για το πολύτιμο ξύλο του, τον έβενο.

Ιστορικές αναφορές

Από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του, συμπεριελήφθη στην αρχιτεκτονική, στην ζωγραφική και στην ποίηση πολλών αρχαίων λαών. Χάρη στη λεπτή και χαρακτηριστική γεύση του, έχαιρε  μεγάλης  εκτίμησης από τους αρχαίους λαούς. Είχε ονομαστεί ως η «τροφή των θεών».

Ο Λωτός φέρεται να ήταν γνωστός στους αρχαίους Ινδούς από τους οποίους και διαδόθηκε αρχικά στο Θιβέτ και την Κίνα και αργότερα στην Αίγυπτο και την αρχαία Ελλάδα.

Οι Άραβες το θεωρούσαν φρούτο του Παραδείσου.

 Ο Όμηρος, στην Οδύσσεια, περιγράφει τους Λωτοφάγους,  ως εξευγενισμένους,  φιλόξενους, ήρεμους και καλόκαρδους και με ανώτερο πολιτισμικό επίπεδο.

Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν λωτούς πολλά είδη φυτών ποώδη και δενδροειδή που κατά τον Θεόφραστο δεν είχαν σχέση με το πραγματικό λωτό (κατά «φύλλοις και καυλοίς και άνθεσι και καρποίς» (Ζ-15:3). Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τέσσερα είδη λωτού που μόνο το ένα είδος αντιστοιχεί με το φυτικό γένος αυτού. Έτσι το πρώτο είδος του Διοσκουρίδη ο «λωτός ο ήμερος» αντιστοιχεί κατ΄ άλλους με τον λωτό τον κερατιοφόρο, κατ΄ άλλους με το φυτό μελίλωτος ο μεσσηνιακός που φύονταν γύρω από τη Σπάρτη και την Τροία όπως αναφέρει και ο Όμηρος, (Ιλιάδα Β-776) που ήταν είδος τριφυλλιού με το οποίο τάιζαν τα άλογα. Το δεύτερο Διοσκούρειο είδος, ο «λωτός ο άγριος» πρόκειται για το ίδιο που καλλιεργούταν στην Αίγυπτο, το κηπευτικό τριφύλλι το αλεξανδρινό. Ο «λωτός το δένδρο» είναι ο «λωτός ο κυρηναϊκός», που αντιστοιχεί με τον ζίζυφο λωτό που φύεται στην Αφρική και Ελλάδα, του οποίου ο καρπός ο τζίτζυφος τρωγόταν όπως αναφέρει και ο Όμηρος από τους λωτοφάγους, τον οποίο οι Άραβες θεωρούσαν φρούτο του Παραδείσου.

Τέλος ο «λωτός ο αιγύπτιος» δεν είναι άλλος από τον λεγόμενο «νυμφαίο» ή «λωτός του Νυμφαίου» που είναι ο ίδιος ο αιγυπτιακός και ινδικός λωτός που αποτελούσε ιερό σύμβολο του Νείλου και του Γάγγη αντίστοιχα, σύμβολο γονιμότητας και ευκαρπίας.

Θεραπευτικές ιδιότητες

Σύμφωνα με το μύθο, προκαλεί λήθη. Οι διατροφολόγοι, όμως, υποστηρίζουν πως πρόκειται για θησαυρό. Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν πως με το λωτό το μόνο που ξεχνάς είναι ο γιατρός.

●  Έχει διουρητικές και καθαρτικές ιδιότητες.

●  Το χρυσοκόκκινο χρώμα του οφείλεται στα φλαβονοειδή που είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά, επίσης περιέχει πολυφαινόλες και κατεχίνες οι οποίες είναι γνωστές για την αντιφλεγμονώδη δράση τους.
●  Περιέχει βετουλινικό οξύ, μια ουσία που έχει αποδειχτεί ότι είναι ιδιαίτερα δραστική ενάντια σε αρκετές μορφές καρκίνου.

●  Περιέχει β-καροτένιο και λυκοπένιο, ζεαξανθίνη και κρυπτοξανθίνη, ουσίες με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση  ενάντια στις ελεύθερες ρίζες που είναι υπεύθυνες για την πρόωρη γήρανση αλλά και για την εμφάνιση μεγάλου αριθμού ασθενειών.

Τα αντιοξειδωτικά, συμβάλλουν στην ανάπλαση των κυττάρων του δέρματος. Σύμφωνα με έρευνες του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του κολλαγόνου του δέρματος, διατηρώντας την επιδερμίδα μας νεανική και απαλή.

Σύμφωνα με συμπεράσματα έρευνας που διεξήγαγε η κλινική Μάγιο, η ζεαξανθίνη που περιέχει ο πολύτιμος καρπός, η οποία ανήκει στα καροτινοειδή, είναι ένας εξαιρετικός διατροφικός σύμμαχος στην πρόληψη και αντιμετώπιση της ωχράς κηλίδας, ιδιαίτερα σοβαρής πάθησης του ματιού.
●   Είναι πλούσιος σε βιταμίνη C η οποία ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα και δίνει λάμψη στο δέρμα.

●   Περιέχει βιταμίνες της ομάδας Β (κυρίως θειαμίνη, ριβοφλαβίνη, πυριδοξίνη και φολικό οξύ) οι οποίες έχουν ευεργετικές ιδιότητες για το νευρικό μας σύστημα. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Διατροφής του Πανεπιστημίου του Γουισκόνσιν, ένας καρπός μπορεί να μας προσφέρει το 95% της συνιστώμενης ημερήσιας ποσότητας από τις συγκεκριμένες βιταμίνες.

●   Είναι πλούσιος σε  ιχνοστοιχεία όπως κάλιο ,μαγνήσιο, χαλκό, χολίνη.

●   Περιέχει φυτικές ίνες και έτσι είναι ιδιαίτερα ευεργετικός σε άτομα που υποφέρουν από δυσκοιλιότητα.

●  Οι προανθοκυανιδίνες που περιέχονται στον λωτό μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών ασθενειών περιορίζοντας την αρτηριακή πίεση, τον κίνδυνο θρομβώσεων καθώς και το ποσοστό της κακής χοληστερόλης LDL και των τριγλυκεριδίων.

●   Χάρη στη μεγάλη περιεκτικότητα του σε φυσικά σάκχαρα, είναι μια πολύ καλή πηγή ενέργειας κατάλληλη για άτομα με αυξημένη φυσική δραστηριότητα (π.χ αθλητές ). Έρευνες του Πανεπιστημίου του Μιζούρι έδειξαν πως μπορεί να θεωρηθεί εξίσου πολύτιμος με την μπανάνα, όταν καταναλώνεται πριν από την προπόνηση.

ΠΡΟΣΟΧΗ
Τα άτομα με διαβήτη δεν θα πρέπει να καταναλώνουν λωτό, καθώς περιέχει μεγάλη ποσότητα σακχάρων και μέτριο γλυκαιμικό δείκτη (50) και μπορεί να αυξήσει το επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα.

●   Βοηθάει ιδιαίτερα στη διαδικασία της πέψης, ενώ, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου Ταφτς, διευκολύνει επίσης την απορρόφηση των υδατανθράκων και των λιπιδίων από το έντερο, συμβάλλοντας στην καλύτερη λειτουργία του πεπτικού, αλλά και στη διατήρηση της γραμμής μας.

Τα 100 γρ φρέσκου λωτού παρέχουν μόλις 70 θερμίδες, άρα είναι ιδανικός για άτομα που ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή.

Θεραπευτικές Συνταγές

Κατά της αναιμίας
Πίνουμε 50 έως 100 ml χυμό λωτού 2 φορές την ημέρα πριν από τα γεύματα.

Κατά του βήχα
Πίνουμε χυμό λωτού διαλυμένο σε ένα ποτήρι ζεστό νερό.

Κατά της ακμής
Για να απαλλαγούμε από την ακμή, καθώς και για να τονώσουμε το δέρμα μας, κάνουμε  μια μάσκα από τον πολτό ενός λωτού τον οποίο αναμιγνύουμε με κρόκο αυγού.

Τρόπος κατανάλωσης :
Δεν πρέπει να καταναλωθεί αμέσως μετά τη συγκομιδή είναι απαραίτητο να περιμένουμε να ωριμάσει περισσότερο, να εξαλείψει το τυπική στυπτική γεύση που προκαλείται από την υψηλή περιεκτικότητα σε τανίνη.

Για να ωριμάζουν οι λωτοί, τους τοποθετούμε μέσα σε μια κατσαρόλα σκεπασμένη  ή μέσα σε πλαστική σακούλα ή και χάρτινη μεγάλη, μαζί με 2-3 μήλα. Κλείνουμε τη σακούλα αφήνοντας μια πολύ μικρή τρύπα για  ήπιο αερισμό. Αφήνετε τα φρούτα στην κατάσταση αυτή για 3 - 5 ήμερες και στο τέλος θα έχετε γευστικότατους, ώριμους, μελένιους λωτούς στο τραπέζι σας. 

Άλλη μία μέθοδος ωρίμανσης, είναι να βάλουμε τους λωτούς στην κατάψυξη περίπου για τρεις ημέρες.  Μετά τους αφήνουμε στο ψυγείο να ξεπαγώσουν.

Στην Κουζίνα
Αφήνουμε τη φαντασία μας ελεύθερη και εκμεταλλευόμαστε την υπέροχη γλυκιά γεύση του, δημιουργώντας μαρμελάδες από λωτούς, λικέρ, κέικ ή τους χρησιμοποιούμε για να δώσουμε επιπλέον γεύση στις σαλάτες και στα  φαγητά  μας.

Σε ορισμένες χώρες ο καρπός τρώγεται πολύ και αποξηραμένος, ενώ στην Ιαπωνία χρησιμοποιείται στην παρασκευή του sake.

Οι κόνδυλοι του λωτού, ξεφλουδισμένοι και τεμαχισμένοι σε φέτες χρησιμοποιούνται στην Κίνα στην Κορέα και σε άλλες ασιατικές χώρες, σε σαλάτες τουρσί τηγανητοί με σουσάμι σε μορφή τσιπς με κάρυ.

Πηγές:

https://el.wikipedia.org

https://medlabgr.blogspot.com

http://www.zougla.gr

http://www.elle.gr

medlabgr.blogspot.com
www.ethnos.gr

proionta-tis-fisis.com

https://www.omorfizoi.gr

http://www.rethbook.gr http://ingolden.gr  https://www.rodiaki.gr .http://www.ekriti.gr