Τα κατά Μάρκον: Τζιτζιφιά το δέντρο γιατρός

Τα χείλη σου ‘ναι τζίτζιφος,
τα μάγουλά σου μήλο,
τα μάτια σου παράδεισος
και το κορμί σου κρίνο.

Η Τζιτζιφιά θεωρείται δέντρο με καταγωγή την Ασία που έχει εγκλιματιστεί στην Ελλάδα και σε άλλες παραμεσόγειες χώρες, άγνωστο πότε. Η λατινική της ονομασία είναι Ziziphus jujuba και ανήκει στην οικογένεια Ραμνωδών (Rhamnaceae). Άλλα συγγενικά είδη είναι η Indian Jujube, η Z.jujube var. spinosa, η Z. mucronata,.

Αξιόλογες εμπορικές ποικιλίες θεωρούνται οι κινεζικές Li, Lang, Sui Men, και Mu-Shing-Hong.

Το δέντρο είναι μικρό καρποφόρο – φυλλοβόλο με αγκαθωτά κλαδιά και ανθίζει το καλοκαίρι, όπου αναδίδει και ένα λεπτό ευχάριστο άρωμα.

Αυτό το επιβλητικό φυτό αναφέρεται σε πολλές παραγράφους στη Βίβλο, μεταξύ των οποίων η μία στο Βιβλίο των Δικαστών: «Τότε θα καταργήσω τη σάρκα σας με τα αγκάθια της ερήμου»......... και μια ποικιλία Ziziphus spina-Christi - λέγεται η ακανθώδης τζιτζιφιά του Χριστού.

Ιστορικά

Οι Κινέζοι και Κορεάτες τα χρησιμοποιούσαν για να ανακουφιστούν από προβλήματα του στομάχου και της σπλήνας. Στην Κινέζικη ιατρική παράδοση θεωρούν πως τα τζίτζιφα τονώνουν το Τσι (την ενέργεια),δυναμώνουν το σώμα, προάγουν την απόκτηση βάρους, βελτιώνουν την αντοχή και τη φυσική κατάσταση του ατόμου. Βέβαια γι΄ αυτούς η πιο σημαντική τους ιδιότητα ήταν η πνευματική ενίσχυση που τους προσέφερε, διότι τους βοηθούσε να καταπολεμήσουν το άγχος, τη νευρικότητα, τις αϋπνίες και την υπερκόπωση. Επίσης στην Κινέζικη βοτανολογία ο άγριος καρπός του τζίτζιφου πιστεύεται ότι βελτιώνει την όψη του δέρματος, το τονώνει και το αναζωογονεί. Έφτιαχναν πολλά γλυκά με βάση το τζίτζιφο, επίσης λικέρ και κρασί.

Οι Ρωμαίοι τα είχαν σε μεγάλη εκτίμηση. Στην Ελλάδα ήταν γνωστά από τα αρχαϊκά χρόνια ενώ εικάζεται ότι τα τζίτζιφα ήταν τελικά η τροφή των Λωτοφάγων της Οδύσσειας.

Στην Δύση, η πρώτη γραπτή επιστημονική αναφορά στα Τσίτζιφα γίνεται το 1753 αλλά οι θεραπευτικές ιδιότητες των καρπών ήταν γνωστές πολύ νωρίτερα.
Στην Ευρώπη τα καλλιεργούσαν και μεταποιούσαν αρκετά, σε μαρμελάδες, καραμέλες και γλυκά. Κυρίως όμως τα χρησιμοποιούσαν σαν τονωτικό και αποτοξινοτικό, για πρόληψη κατά των ιώσεων, των παιδικών ασθενειών, να ανακουφίσουν τον βήχα κ.α.

Καλλιέργεια
Η Τζιτζιφιά, μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 15 μέτρα ανάλογα με την ποικιλία και τις συνθήκες, με πολλά είδη (πάνω από 50). Ευδοκιμεί σε μεγάλη ποικιλία εδαφών εκτός από τα υγρά και τα πολύ αργιλώδη. Προτιμά τα γόνιμα και καλά στραγγιζόμενα εδάφη και είναι ανθεκτικό στο ψύχος και την ατμοσφαιρική ρύπανση. Έχει μεγάλη ανοχή στα πολύ ξηρά εδάφη και είναι ένα πολύτιμο δέντρο για τους ανθρώπους που ζουν σε τέτοια κλίματα.
Αναπτύσσεται εύκολα, αλλά για να ωριμάσουν οι καρποί του χρειάζεται μακρύ και θερμό καλοκαίρι. Ο τρόπος συλλογής τους είναι εύκολος, καθότι αφήνουν τα τζίτζιφα πάνω στα δέντρα μέχρι να στεγνώσουν, να πέσουν και έπειτα τα μαζεύουν από το έδαφος, περίπου όπως μαζεύονταν παλιά οι ελιές.

Διαδίδεται με σπόρους, με μοσχεύματα ή παραφυάδες που συχνά σχηματίζουν πυκνές συστάδες γύρω από το δέντρο. Τα μοσχεύματα μπορούν να φυτευτούν έξω απευθείας σε μόνιμες θέσεις από τον Νοέμβριο - Ιανουάριο. Δεν χρειάζονται πότισμα παρά μόνο σε πάρα πολύ ξηρές περιοχές, και για μικρό διάστημα. Οι τζιτζιφιές δεν χρειάζονται πολλή φροντίδα και παραμένουν καταπράσινες, με τους από πράσινους σε κόκκινους καρπούς τους, είναι όμορφο θέαμα. Το δέντρο αντέχει σε ακραίες θερμοκρασίες μέχρι και 50ο C. Μπορούν να καλλιεργηθούν σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές, εκεί που άλλες καλλιέργειες δεν ευδοκιμούν και να συμβάλουν στην αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων των περιοχών.

Συστατικά – Θεραπευτικές ιδιότητες

Τα τζίτζιφα περιέχουν φλαβονοειδή, γλίσχρασμα (1) σαπωνίνες, σάκχαρα, βιταμίνες Α, Β2,και C, ιχνοστοιχεία, ασβέστιο και σίδηρο.
Οι σπόροι περιέχουν σαπωνίνες και αιθέρια έλαια.
Ο φλοιός της Τζιτζιφιάς περιέχει τανίνες και είναι στυπτικός.

Χρησιμοποιείται και στη Δυτική και στην Κινέζικη βοτανολογία. Στην Κίνα η ποικιλία Da Zao χρησιμοποιείται για να τονώσει τη σπλήνα και το στομάχι, στην αντιμετώπιση της δύσπνοιας, σε σοβαρές συναισθηματικές διαταραχές, σε αδυναμία των νεύρων, για να ισορροπήσει την πίεση, σαν σιρόπι για να καλύψει τις γεύσεις των δυσάρεστων βοτάνων,κ.ά.

Στην πραγματικότητα, εάν ο καρπός της άγριας τζιτζιφιάς λαμβάνεται σε καθημερινή βάση, βελτιώνει το χρώμα του δέρματος και τον τόνο, δύο σημεία που δηλώνουν την σωματική ευεξία.
Είναι πολύ θρεπτικός και προστατεύει από αλλεργίες, υπερβολική εφίδρωση, απώλεια όρεξης, πονόλαιμο, βρογχίτιδα, αναιμία και διάρροια.

Επίσης σημαντικό, μειώνει την κατακράτηση υγρών και θεωρείται φρούτο ανοσοδιεγερτικό, θερμαντικό, αντιμυκητιακό, αντιβακτηριακό, αντισπασμωδικό, αντιφλεγμονώδες, ηρεμιστικό, καρδιοτονωτικό, και ισχυρό αντιοξειδωτικό.

Τα αποξηραμένα φρούτα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υπερκόπωσης, την απώλεια της όρεξης, στον πονόλαιμο, τη βρογχίτιδα, την αναιμία, και τη διάρροια. Τα τζίτζιφα έχουν την δύναμη να αντιστρέφουν τη διαδικασία της νόσου.

Οι σαπωνίνες και τα αλκαλοειδή που περιέχουν τα τζίτζιφα συνδέονται άμεσα με τον καθαρισμό του αίματος και την εξάλειψη των επιβλαβών τοξινών από τον οργανισμό.

Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αϋπνία, ή στρες, μπορούν να καταναλώσουν το εκχύλισμα σπόρων της τζιτζιφιάς, που είναι ένα ωραιότατο φάρμακο για την αϋπνία.

Τα φύλλα χρησιμοποιούνται για μια σειρά από μολυσματικές ασθένειες, όπως στη θεραπεία των παιδιών που πάσχουν από τυφοειδή πυρετό, ευλογιά, ιλαρά, ανεμοβλογιά,κ.ά, γιατί προκαλούν εφίδρωση και ρίχνουν τον πυρετό

Το αφέψημα των φύλλων σκοτώνει τα παράσιτα και τα σκουλήκια που προκαλούν διάρροια

Σημαντικό είναι ωστόσο ότι και ο φλοιός του δέντρου επεξεργασμένος, θεωρείται ευεργετικής σημασίας καθώς αν χρησιμοποιηθεί τοπικά σαν πλύση ή και σαν αφέψημα, μπορεί να ανακουφίσει από εγκαύματα, φλεγμονές, πυρετό και πονοκεφάλους.

Το αφέψημα της ρίζας είναι αντιπυρετικό, και εξωτερικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πλύσεις ακόμη και των ματιών, σε φλεγμονές, και σε εγκαύματα. Βοηθά στην ανάπτυξη των μαλλιών.

Χρήση

Οι καρποί της Τζιτζιφιάς χρησιμοποιούνται νωποί, ξηροί και κονσερβοποιημένοι. Έχουν μια πληθώρα χρήσεων, μαγειρική και φαρμακευτική.

Ο καρπός μπορεί να καταναλωθεί νωπός, αποξηραμένος, καραμελωμένος και κάποιοι φτιάχνουν τουρσί τζίτζιφο, ξύδι και κρασί.

Γίνεται σιρόπι, καραμέλες, ξύδι, κρασί, και τουρσί.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί νωπό ή αποξηραμένο αφού αφαιρεθεί το κουκούτσι και σαν εναλλακτικό συστατικό σε σαλάτες, σάλτσες και γιατί όχι και παραδοσιακές συνταγές όπως το στιφάδο, ο κόκορας κρασάτος και το ψητό φούρνου. Σίγουρα το σιρόπι του μπορεί να γλυκάνει πολλά από τα σιροπιαστά μας και είναι και ένα πολύ υγιεινό σνακ για τις βραδυνές μας υπογλυκαιμίες.

Πως τα έφτιαχνε γιαγιά.

Τα μάζευε περίπου τέλη Σεπτέμβρη με αρχές Οκτώβρη, όταν θα γίνονταν κόκκινο - καφέ στο χρώμα. Τα ζεμάτιζε μέσα σε νερό με φασκόμηλο, ρίγανη, θυμάρι για να πάρουν αρώματα και να σκοτωθούν πιθανά μικρόβια. Στο τέλος έβαζε λίγο λάδι στον κορυφή και τα έβγαζε με την τρυπητή κουτάλα. Το λάδι δημιουργούσε μία κρούστα στην εξωτερική επιφάνεια των τζίτζιφων που τα θωράκιζε για πιθανές μελλοντικές προσβολές από μικρόβια. Μετά τα άπλωνε σε ένα ταψί, τα κάλυπτε με ένα τούλι και τα άφηνε στον ήλιο μέχρι να αποξηρανθούν. Μπορεί να διατηρηθεί για ένα χρόνο σε πολύ καλή κατάσταση.

Προφυλάξεις:

Τα τζίτζιφα αποφεύγονται σε καταστάσεις όπου υπάρχει κατακράτηση υγρών και αερίων, π.χ κολίτιδας.

Δεν πρέπει να καταναλώνεται από άτομα που πάσχουν από διαβήτη καθώς οι σύνθετοι υδατάνθρακες που περιέχει επηρεάζουν αρνητικά τα σάκχαρα του αίματος.

(1) Γλίσχρασμα: είναι ουσία η οποία προστατεύει τους βλεννογόνους πολλών συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού από τους ερεθισμούς και τις φλεγμονές. Αποτελείται από μεγαλομόρια σακχάρων τα οποία όταν έρχονται σε επαφή με το νερό παράγουν μια κολλώδη μάζα σαν ζελατίνα. Ασκούν προστατευτική και καταπραϋντική δράση στους βλεννογόνους του πεπτικού, του λαιμού, των πνευμόνων, αλλά και του ουροποιητικού. Χαλαρώνουν την εσωτερική επένδυση του εντέρου προκαλώντας μια λειτουργία ανακλαστική ακόμα και στα νεύρα της σπονδυλικής στήλης. Το Καλαμπόκι (Zea mays), ο Κάλαμος (Acorus calamus) το Χαμομήλι (Matricaria chamomilla) και η Μολόχα (Malva silvestris) είναι βότανα τα οποία έχουν γλίσχρασμα και είναι γνωστά για τις μαλακτικές τους ιδιότητες .