Η φιστικιά ή Pistacia vera, είναι ένα φυλλοβόλο δένδρο, του γένους Πιστακία και της οικογένειας των Ανακαρδιοειδών με κλαδιά που έχουν χρώμα σταχτί, φύλλα δερματώδη και σύνθετα πράσινου χρώματος.
Το ύψος του δέντρου φτάνει τα 10 μέτρα με πλούσια διακλάδωση. Οι ταξιανθίες της φιστικιάς σχηματίζουν τσαμπιά από μικρά άνθη.
Οι φιστικιές είναι αρσενικά και θηλυκά δέντρα, με τα αρσενικά να ανθίζουν νωρίτερα. Έτσι η γύρη συλλέγεται και συντηρείται σε ψυγεία και ρίχνεται αργότερα στα θηλυκά άνθη με τη μορφή ραντίσματος (τεχνητή επικονίαση).
Χαρακτηριστικά
Η φιστικιά είναι δέντρο που δεν αντέχει την πολλή υγρασία. Αναπτύσσεται καλύτερα σε κρύο και σύντομο χειμώνα χωρίς πολλές βροχές και μακρύ και ζεστό καλοκαίρι. Οι ρίζες της μπαίνουν βαθιά μέσα στο έδαφος και έτσι είναι εξαιρετικά ανθεκτική στην ξηρασία, περισσότερο ακόμα και από την ελιά. Πάντως χρειάζεται περιοδικό πότισμα, ιδίως όταν η ξηρασία είναι παρατεταμένη. Το χώμα που προτιμά είναι αμμοπηλώδες με πολύ ασβέστιο.
Η φιστικιά πολλαπλασιάζεται με εμβολιασμό και σπορά. Ο καρπός μαζεύεται, στεγνώνεται και φυλάσσεται για λίγο καιρό μέχρι να φυτευτεί.
Το έδαφος χρειάζεται αρκετά φρεζαρίσματα ώστε να εξαφανιστούν τα ζιζάνια, για εξοικονόμηση της υγρασίας. Χρειάζεται λίπανση κυρίως με αζωτούχα λιπάσματα όταν το δέντρο είναι μικρό. Η απόδοση του δέντρου με κανονική καρποφορία αρχίζει τον τέταρτο χρόνο μετά τη φύτευση.
Καταγωγή και εμφάνιση στην Ελλάδα
Στα τέλη το 19ου αι. βοτανολόγοι όπως οι De Caudole, Boissier, Engler επισκέφθηκαν τη Νοτιοδυτική Ασία και αποφάνθηκαν πως πατρίδα της φιστικιάς ήταν η Συρία, η Τουρκία και η Μεσοποτομία.
Στα 1929-1930 οι Ρώσοι βοτανολόγοι Popov και Morozoff επισκεπτόμενοι την Κεντρική Ασία ανακάλυψαν άγρια αυτοφυή φιστικιά.
Οι περιοχές ήταν το Βορειοανατολικό Ιράν, Βόρειο Αφγανιστάν, Ανατολικό Ουζμπεκιστάν, Νότιο Τουρκμενιστάν και Ανατολικό Κιργιστάν.
Στην Κεντρική Ασία έγινε και η εξημέρωση της άγριας φιστικιάς.
Πριν τον 4ο αι. π.Χ. η φιστικιά δεν αναφέρεται στην αρχαία ελληνική γραμματεία, ενώ ο πρώτος που την αναφέρει περιγράφοντας την, αλλά όχι κατονομάζοντάς την είναι ο Θεόφραστος στο έργο Περί φυτών ιστορία
Επειδή μιλάει για πολλά φυτά, που δεν έχει δει και οι πληροφορίες του είναι από δεύτερο χέρι, πιθανώς για τη φιστικιά έχει πληροφορίες από επιστήμονες που ακολούθησαν τον Μέγα Αλέξανδρο στην εκστρατεία του.
Άλλη αρχαία μαρτυρία προέρχεται από τον Νίκανδρο τον Κολοφώνιο (2ος αι. π.Χ.) στο ποίημά του Θηριακά στ. 890-891 όπου απαριθμεί φυτά που προστατεύουν από τσιμπίματα σκορπιών
Ο φαρμακογνώστης Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος στο έργο του Περί ύλης ιατρικής γράφει ότι η φιστικιά παραγόταν στη Συρία.
Τον 1ο αι. ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος στη Φυσική ιστορία του μιλάει για έναν ιππότη Βιτέλιο που έφερε τη φιστικά στο σπίτι του στη Ρώμη στο τέλος της βασιλείας του Τιβέριου (30 π.Χ.) και τον ίδιο χρόνο ο Φλάκκος Πομπήιος την εισήγαγε στην Ισπανία.
Στους Δειπνοσοφιστές του Αθηναίου Ναυκράτιου περιγράφεται συμπόσιο, όπου προσφέρονται μεταξύ άλλων και φιστίκια: περιγράφεται ως λείος, λευκόφαιος, μακρύς, πράσινος στο εσωτερικό και αν και λιγότερο χυμώδης από τον καρπό της κουκουναριάς είναι πιο εύγευστος από αυτόν.
Ο Boris de Saint Vincent,αξιωματικός του γαλλικού στρατού αναφέρει στο βιβλίο του La Flore du Peloponnese et des Cyclades (1838) ότι υπήρχαν φιστικιές στην Πήλο και στη Φιγάλεια.
Ο Παναγιώτης Γεννάδειος αναφέρει πως αυτός που έδωσε την πρώτη ώθηση στην καλλιέργεια του δέντρου ήταν ο εισαγωγέας της βιομηχανίας σοκολάτας στην Ελλάδα Δ. Παυλίδης, ο οποίος από το 1860 εγκατέστησε φυτεία φιστικιάς στο κτήμα του στο Ψυχικό.
Ακολούθησε ο Ορφανίδης, διευθυντής του Δημόσιου Δενδροκομείου στον Βοτανικό, κυρίως από το 1869.
Ο Γεννάδιος διαδεχόμενος τον Ορφανίδη στη διεύθυνση του Δημόσιου Δενδροκομείου έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στη διάδοση του συγκεκριμένου φυτού
Όσον αφορά την Αίγινα δεν είναι γνωστό πότε εισήχθη στο νησί. Υπάρχουν μόνο προφορικές μαρτυρίες πως εισήχθησαν δέντρα από την Περσία και τη Συρία.
Ο Γερμανός βοτανολόγος Theodor von Heldreich επισκεπτόμενος έξι φορές την Αίγινα από το 1848 έως το 1881 δεν αναφέρει καθόλου τη φιστικιά. Στα Ιστορικά Αρχεία της Αίγινας έχει βρεθεί έγγραφο με ημερομηνία 30 Σεπτεμβρίου 1898, που μνημονεύει συναλλαγή μεταξύ δύο κατοίκων του νησιού σχετικά με 12 οκάδες φιστικιού.
Ο πρώτος οργανωμένος φιστικιώνας στην Αίγινα εγκαταστάθηκε από τον Νικόλαο Περόγλου κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αι.
Ο Περόγλου ήταν Αθηναίος, αλλά είχε αγοράσει στην Αίγινα μια έκταση είκοσι στρεμμάτων. Θέλοντας να οργανώσει ένα κτήμα στη νέα του εγκατάσταση έφερε και σπόρους φιστικιάς pistacia vera, μάλλον από τη Συρία. Στο μεγαλύτερο μέρος του κτήματος φύτεψε οπωροφόρα δέντρα και μεταξύ αυτών και φιστικιές. Η γειτνίαση με τη θάλασσα και το φτωχό έδαφος δεν ευνόησε την ανάπτυξη των δέντρων, με εξαίρεση τη φιστικιά με την οποία αντικατέστησε τα αποτυχημένα δέντρα.
Κατάλαβε αμέσως την αξία του δέντρου για το νησί. Οργάνωσε τον πρώτο φιστικεώνα και συμβούλεψε τους Αιγινήτες να στραφούν σε αυτή την αποδοτική καλλιέργεια. Επιφυλακτικοί στην αρχή, ακολούθησαν ωστόσο αρκετοί, μέχρι που κατάλαβαν πόσο δίκιο είχε. Το άγονο και άνυδρο έδαφος του νησιού όχι μόνο ήταν κατάλληλο γι’ αυτό το δέντρο, αλλά του έδινε και ασύγκριτα οργανοληπτικά στοιχεία που είχαν αντίκτυπο στην εμπορική αξία του.
Παρόλο που η καλλιέργεια της φυστικιάς εξαπλώθηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα μετέπειτα, το αιγινίτικο φυστίκι ποιοτικά, γευστικά, αρωματικά και χαρακτηριστικά θεωρείται ως το καλύτερο όχι μόνο πανελλαδικά αλλά και διεθνώς
. Η διαχρονική φήμη τους οδήγησε στο γεγονός να αποκαλείται παλαιόθεν σε όλη την επικράτεια ο εν λόγω καρπός "Φιστίκι Αιγίνης", ανεξαρτήτως προέλευσης, ώσπου το 1996 η ονομασία προέλευσης από την Αίγινα κατοχυρώθηκε με Κοινοτική απόφαση, ώστε στις άλλες περιοχές να αποκαλείται πλέον κελυφωτό φιστίκι. Σε μικρότερο βαθμό καλλιεργείται η ποικιλία Νυχάτη.
Η καλλιέργεια της φιστικιάς τα τελευταία χρόνια εκτός από την Αίγινα, τη Σαλαμίνα και τα Μέγαρα, που ήταν παραδοσιακές φιστικοπαραγωγές περιοχές, επεκτάθηκε στη Φθιώτιδα, Θεσσαλία, Βοιωτία και Εύβοια
Οι Η.Π.Α. έχουν τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο. Ακολουθούν το Ιράν, η Τουρκία, η Κίνα και η Συρία. Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη και έκτη στον κόσμο με ετήσια παραγωγή που κυμαίνεται μεταξύ 4.500 και 8.000 τόνων ετησίως
Οι καρποί
Ο καρπός του δέντρου έχει μήκος 1-2 εκατοστά και το εξωτερικό κέλυφος (περικάρπιο) είναι δερματώδες και έχει πράσινο χρώμα, ενώ το εσωτερικό κέλυφος (ενδοκάρπιο) είναι ξυλώδες και σκληρό. Όταν ωριμάσει το περικάρπιο, γίνεται ωχρό, σχίζεται και πέφτει, αφήνοντας το ενδοκάρπιο, που με τη σειρά του ανοίγει, αφήνοντας να φανεί η εσωτερική ψίχα. Αυτή έχει χρώμα πράσινο και περιβάλλεται από λεπτό φλοιό ρόδινου χρώματος (περισπέρμιο).
Συγκομιδή
Σήμερα η συγκομιδή γίνεται με σύγχρονες μεθόδους, με ειδικούς ηλεκτρικούς δονητές που τινάζουν τους καρπούς από τα δέντρα. Στη συνέχεια τα φιστίκια συγκεντρώνονται, ξεφλουδίζονται από το εξωτερικό φλοιό, πλένονται με νερό και ξηραίνονται είτε παραδοσιακά στον ήλιο είτε σε ξηραντήρια. Στη συνέχεια γίνεται διαλογή - διαχωρισμός των φιστικίων σε ανοιχτά και κλειστά φιστίκια. Μετά μπαίνουν σε αλατούχο διάλυμα για λίγη ώρα και στη συνέχεια φουρνίζονται για 40 λεπτά στους 100 βαθμούς. Τέλος υπάρχει η δυνατότητα παραγωγής φιστικόψιχας ( συνήθως από τα κλειστά φιστίκια) με ειδικά μηχανήματα - σπαστήρες
Διατροφική Αξία
Τα φιστίκια είναι από τους καλύτερους ποιοτικά και πιο νόστιμους ξηρούς καρπούς. . Έχουν χαρακτηριστεί ως super food και όχι άδικα. Είναι πλούσια πηγή φυτικής στερόλης και προσφέρουν στον οργανισμό εξαιρετικά και απαραίτητα στοιχεία όπως πρωτεΐνη, βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία, μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά συστατικά και φυσικά όλη την ενέργεια που χρειάζεται καθημερινά ο οργανισμός!
Καταναλώνονται καβουρδισμένα, με ή χωρίς αλάτι καθώς και νωπά είτε νωπά ανάλατα.
Διατροφικές πληροφορίες ανά 100g
Ενέργεια 574kcal
Λίπος 51.6g
Πρωτεΐνη 17.6g
Υδατάνθρακες 11.6g
Ουγγρικά λιπαρά οξέα: 42.4g
Φυτικές ίνες 10.5g
Βιταμίνη Α 0.025mg
Βιταμίνη Β1 0.69mg
Βιταμίνη Β2 0.2mg
Βιταμίνη Β3 1.45mg
Βιταμίνη Β5 1.19mg
Βιταμίνη B6 0.25mg
βιταμίνη Β7 0.018mg
Φολικό οξύ 58mg
Βιταμίνη Ε 5.2mg
Βιταμίνη C 7mg
Ασβέστιο 136mg
Κάλιο 1020mg
Μαγνήσιο 158mg
Φώσφορος 500mg
Νάτριο 6mg
Σίδηρος 7.3mg
Ψευδάργυρος 1.4mg
Τα φυστίκια στην κουζίνα
Μπορείτε να απολαύσετε τα φιστίκια ως ξηρούς καρπούς, αλατισμένους ή ανάλατους! Τα φυστίκια ταιριάζουν σε άπειρα φαγητά και γλυκά!
Φτιάξτε σαλάτες, κρούστες κρεατικών, ταιριάζει με ριζότο, πλιγούρι και κρέατα!
Στα γλυκά απολαύστε τα σε παγωτά, κέικ, μπισκότα, σιροπιαστά, συνδυάστε τα σε γλυκά με μέλι, φρούτα αλλά και με σοκολάτα!
Φτιάξτε παστέλι και φυσικά γλυκό του κουταλιού!
Το πιο ξακουστό, φυσικά, γλυκό που περιέχει φυστίκι είναι ο μπακλαβάς!
Συνδυάστε επίσης τα φιστίκια ξερά φρούτα, μπαχαρικά και μέλι!
Φαρμακευτικές Ιδιότητες
Μειώνουν τα καρδιακά προβλήματα
Τα φιστίκια Αιγίνης μπορούν να θωρακίσουν την καρδιά καθώς με φυσικό τρόπο μειώνουν τη χοληστερόλη. Τα φιστίκια Αιγίνης περιέχουν L-αργινίνη που βελτιώνει την ελαστικότητα των αρτηριών, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβων στο αίμα. Η L-αργινίνη συμβάλλει στην επαύξηση της σύνθεσης του κολλαγόνου, ενώ παράλληλα δρα θετικά στην ανάπτυξη και την ενδυνάμωση του μυϊκού συστήματος. Τέλος, η L-αργινίνη ενισχύει την κινητικότητα του σπέρματος και την ανδρική στύση.
Βελτιώνουν την πέψη
Αν αντιμετωπίζετε πεπτικά προβλήματα, κάντε τα φιστίκια μέρος της τακτικής διατροφής σας. Μπορεί να εκπλαγείτε με το πόσο γρήγορα μπορείτε να ρυθμίσετε το πεπτικό σας σύστημα.
¨Έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, με μία μερίδα να περιέχει 3 γραμμάρια. Αναλυτικότερα, οι ίνες αυτές κινούνται μέσω του πεπτικού μας συστήματος, ως επί το πλείστον άπεπτες, ενώ ορισμένοι τύποι χωνεύονται από τα καλά βακτήρια στο έντερό μας, ενεργώντας ως προβιοτικά
Στη συνέχεια, τα βακτήρια του εντέρου «ζυμώνουν» τις ίνες και τις μετατρέπουν σε λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, τα οποία μπορεί να έχουν πολλαπλά οφέλη για την υγεία.
Βοηθούν στην απώλεια βάρους
Τα φιστίκια Αιγίνης είναι ιδανικά ως σνακ καθώς δημιουργούν αίσθημα πληρότητας. Είναι ένα σημαντικό μέρος της κάθε δίαιτας, επειδή είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Επίσης, αν και περιέχουν πολλές θερμίδες, σε σύγκριση με άλλους ξηρούς καρπούς έχουν χαμηλό αριθμό θερμίδων.
Μια πρόσφατη μελέτη του 2020 διαπίστωσε πως η τακτική κατανάλωση φιστικιών σχετίζεται με την αυξημένη πρόσληψη φυτικών ινών και μειωμένη κατανάλωση γλυκών, γεγονός το οποίο βοηθά στην απώλεια βάρους. Επιπλέον, διαπιστώθηκε πως υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα που κατανάλωναν μια μερίδα φιστίκια καθημερινά παρουσίαζαν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος και περιφέρεια μέσης, σε αντίθεση με όσους δεν κατανάλωναν καθόλου φιστίκια.
Είναι επιπλέον μια εξαιρετική πηγή φυτικής πρωτεΐνης, καθώς παρέχει επαρκείς ποσότητες και των εννέα απαραίτητων αμινοξέων, που το σώμα δεν μπορεί να συνδέσει από μόνο του.
Βελτιώνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα
Παρά το γεγονός ότι έχουν υψηλότερη περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες από τους περισσότερους ξηρούς καρπούς, τα φιστίκια έχουν χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, που σημαίνει ότι δεν προκαλούν μεγάλες αιχμές σακχάρου στο αίμα, γεγονός που τα καθιστά υγιεινά ακόμη και για άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Επιπλέον, έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά, καροτενοειδή και πολυφαινόλες, τα οποία βοηθούν στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα.
Μια ανασκόπηση έξι σχετικών μελετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα φιστίκια Αιγίνης θα μπορούσαν να μειώσουν σημαντικά το σάκχαρο στο αίμα και να βελτιώσουν τα επίπεδα ινσουλίνης σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, προδιαβήτη ή μεταβολικό σύνδρομο.
Υποστηρίζουν ένα υγιές νευρικό σύστημα
Περιέχουν πολλή βιταμίνη Β6 που απαιτείται από το σώμα για να απορροφήσει τα αμινοξέα. Η Β6 δημιουργεί μυελίνη. Η μυελίνη είναι η λιποειδής ουσία που περιβάλλει το νευράξονα των εμμύελων νευρικών ινών. Αυτό βοηθά τα νεύρα να επικοινωνούν πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά.
Τονώνουν τον οργανισμό
Τα φιστίκια Αιγίνης αποτελούν φυσική πηγή βιταμίνης Β6, που βοηθά το σώμα να παράγει αιμοσφαιρίνη. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη του αίματος που μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα. Η έλλειψή της προκαλεί αναιμία και άλλες παθήσεις. Συνεπώς, οι γυναίκες λόγω της εμμήνου ρήσεως είναι καλό να τα εντάξουν στη διατροφή τους.
Καταπολεμούν τις ασθένειες των ματιών
Καθώς τα φιστίκια Αιγίνης περιέχουν λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, τα οποία λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά, προστατεύουν τους ιστούς από τη ζημιά που προκαλείται από τις ελεύθερες ρίζες. Συγκεκριμένα, οι δύο αυτές ενώσεις έχουν αποδειχθεί ευεργετικές για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης χρόνιων οφθαλμικών παθήσεων, όπως ο καταρράκτης και η ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Συμβάλουν σε ένα υγιές δέρμα
Τα φιστίκια Αιγίνης περιέχουν βιταμίνη Ε που είναι απαραίτητη για το δέρμα προκειμένου να καταπολεμήσει τις ελεύθερες ρίζες. Κατά συνέπεια, η καθημερινή κατανάλωσή τους μπορεί σε συνδυασμό με έναν υγιεινό τρόπο ζωής και την υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής να καταπολεμήσει τα σημάδια της γήρανσης.
Ενισχύουν την πυκνότητα των μαλλιών
Λόγω της βιοτίνης που περιέχουν συμβάλουν στην αποτροπή της τριχόπτωσης, ενώ τονώνουν το τριχωτό της κεφαλής. Επίσης, τα φιστίκια Αιγίνης συμβάλουν στη σύνθεση της κερατίνης προκαλώντας την αντίδραση των κυτταρικών ενζύμων ώστε να παράγουν αμινοξέα. Όταν ο οργανισμός δεν λαμβάνει την επαρκή ποσότητα βιταμίνης 7 (βιοτίνη) τα μαλλιά εμφανίζουν πιτυρίδα, αποδυναμώνονται, ενώ οι άκρες σπάνε.
Καταπολεμούν τη φλεγμονή
Η υψηλή περιεκτικότητα των φιστικιών Αιγίνης σε αντιοξειδωτικά, όπως οι τοκοφερόλες, τα καροτενοειδή, η χλωροφύλλη, τα φλαβονοειδή και η φυλλοκινόνη, τους προσδίδει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες
Συμβάλλουν στην υγεία των αιμοφόρων αγγείων
Το ενδοθήλιο είναι η εσωτερική επένδυση των αιμοφόρων αγγείων, η οποία είναι σημαντικό να λειτουργεί σωστά, καθώς η ενδοθηλιακή δυσλειτουργία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις.
Όπως οι περισσότεροι ξηροί καρποί, έτσι και τα φιστίκια Αιγίνης είναι πηγή του αμινοξέος L-αργινίνη, το οποίο μετατρέπεται σε μονοξείδιο του αζώτου όταν εισέρχεται στον οργανισμό μας. Ως εκ τούτου, αυτοί οι μικροί ξηροί καρποί περιέχουν το «φάρμακο» κατά της ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας, προωθώντας την υγεία των αιμοφόρων αγγείων
Προφυλάξεις
● Αποφύγετε τα αλατισμένα φιστίκια Αιγίνης καθώς προκαλούν κατακράτηση υγρών.
● Η ενδεδειγμένη ημερήσια κατανάλωση φιστικιών Αιγίνης είναι σκόπιμο να μην υπερβαίνει τα 30 γραμμάρια.
● Τα φιστίκια Αιγίνης μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες, (όπως εξανθήματα, κνίδωση, πρήξιμο και αναπνευστικά προβλήματα), οπότε βεβαιωθείτε ότι μπορείτε να τα καταναλώσετε άφοβα.
https://wikihealth.gr
https://www.argiro.gr/
https://el.wikipedia.org/wiki
https://www.onmed.gr/diatrofi/story/
funkycook.gr
www.healthline.com
