Είχα χρόνια να πάω στην Κρήτη και θαρρώ πως τούτη μου η επίσκεψη, σε μέρη αγαπημένα, είναι φυσιολογικό να με παρασύρει και να με αποσπάσει, για λίγο έστω, από τα τετριμμένα του τόπου που ζω.
Αφήστε μου λοιπόν χρόνο να συνέλθω από τις αναμνήσεις μου, αφήστε με να βρίσκομαι ακόμη εκεί, αφήστε με να νομίζω πως δεν γύρισα ακόμη.
Αφήστε με, τέλος, να σας περιγράψω, στο μέτρο που μπορώ, κάποια συναισθήματα που βίωσα, κάποια γεγονότα που με έκαναν να στενοχωρηθώ, κάποιες μεταβολές που δεν έχω ακόμη καταλάβει ή δεν θέλω να καταλάβω.
Ιστορία
Το χωριό μου, Μούντρος το λένε και βρίσκεται στο νομό Ρεθύμνης, ένα οροπέδιο που λες και κάποτε βούλιαξε πενήντα μέτρα, είναι άγριο και συνάμα πανέμορφο. Ίσιοι κάθετοι βράχοι το περιστοιχίζουν, δυο φαράγγια το στολίζουν και τα νερά του, πολλά στο παρελθόν, του έχουν δώσει μια καταπληκτική, ήμερη και άγρια, χλωρίδα, κοντολογίς είναι μια όαση μέσα στην αγριάδα των βράχων. Χωριό Ενετικό, με δικαστήρια και φυλακές του 1611, με αραβικές ή τούρκικες βρύσες και ντεπόζιτα, με καμάρες, καλντερίμια και λιθόκτιστα παραδοσιακά σπίτια, είναι χαρακτηρισμένο σαν παραδοσιακός οικισμός εδώ και χρόνια.
Πόρτα Ενετικού Δικαστηρίου
Οι κάτοικοί του, τα παλιά τα χρόνια, έκαναν αγώνα μεγάλο για να δαμάσουν τα βράχια και τις πέτρες, δημιουργώντας πεζούλες καλλιεργήσιμες, πάνω στις χαλέπες. Άνοιξαν δρόμους και μονοπάτια σκαλίζοντας τα ριζιμιά βράχια, έφτιαξαν αλλού καλντερίμια και ξερολιθιές, φτάνοντας και στο πιο απρόσιτο μέρος που μπορούσε να καλλιεργηθεί. Φτωχός ο τόπος και έπρεπε με κάθε τρόπο να επιβιώσουν.
Φαράγγι
Έχω περπατήσει κατά καιρούς όλα αυτά τα μονοπάτια είτε γιατί, στα παιδικά μου χρόνια, πήγαινα σε δουλειά ή σε «αλητεία» είτε γιατί, σε κάθε μου επίσκεψη, ήθελα να τα ξαναθυμηθώ και να απολαύσω τις μοναδικές διαδρομές τους. Έχω ανέβη όλα τα βουνά, έτσι χωρίς φανερό λόγο, έχω περπατήσει το φαράγγι κατά μήκος του ποταμού, έχω τρυπώσει σε κάθε σπηλιά που θυμόμουν, έχω βαδίσει σε όλα τα παλιά μου χνάρια.
Με λαχτάρα, κάθε φορά, έψαχνα τα σημάδια της παιδικής μου ηλικίας, τα μέρη που περπάτησα, τα αλώνια στα οποία αλώνισα, τις σπηλιές που έκανα κρυφά τσιγάρο με τους φίλους, τις πλαγιές και τα μέρη που, παρέα με τη μάνα μου, μάζευα φασκόμηλο, ρίγανη και δάφνη για την επιβίωση. Έχω ανιχνεύσει τα βουνά που, βράδια με το φως του λυχναριού, μαζεύανε χοχλιούς, τις ρεματιές που, μετά το ράβδισμα κάθε καρυδιάς, «κουκολογούσαμε», πάει να πει ψάχναμε, με λαχτάρα και κίνδυνο, για αμάζευτα καρύδια, στα μέρη που βλέπαμε τις χιλιάδες καταπληκτικές πεταλούδες, σε κάθε μέρος, κοντολογίς, που κάτι μου θύμιζε από τα παιδικά μου χρόνια.
Μεταβολές
Εφέτος για πρώτη φορά δεν έκανα, πριν καλά – καλά βγει ο ήλιος όπως το συνήθιζα, καμιά διαδρομή. Δεν είναι ότι μεγάλωσα και το ανώμαλο έδαφος με κουράζει. Δεν είναι ότι με τόσο πιοτό σε καθημερινή βάση, Κρητική φιλοξενία γάρ, δεν μπορούσα να ξυπνήσω τόσο νωρίς και να πάρω τους δρόμους. Είναι κυρίως η έμπνευση και η διάθεση που δεν είχα. Όταν ξεκινάς να βαδίσεις κάπου και άλλα θυμάσαι και άλλα βλέπεις, που και πώς να πας;
Οι σύγχρονες ανάγκες βλέπετε, με τα τρακτέρ, τα αγροτικά και όλου του είδους τις μηχανές, κατέστρεψαν τα περισσότερα μονοπάτια. Ανοίχτηκαν αγροτικοί δρόμοι, χαλάστηκαν τα παραδοσιακά αλώνια, γιατί φτάνει παντού η αλωνιστική μηχανή, γκρεμίστηκαν οι παραδοσιακές λιθιές για να μπούνε στη θέση τους πάσσαλοι και σύρματα, τα καλντερίμια γινήκαν άσφαλτος και τσιμέντο, τα βράχια που εμπόδιζαν εξαφανίστηκαν και μαζί τους χάθηκε κάθε ανάμνηση …
Το σχολείο μου, κλειστό από χρόνια λόγω έλλειψης παιδιών, μετατράπηκε σε αποθήκη για καρέκλες και τραπέζια. Ο τεράστιος ριζιμιός βράχος απέναντί του, παιδικό θεατρικό μας σανίδι, εξαφανίστηκε, όπως και το ανισόπεδο «σόχωρο» πίσω του και γύρω - γύρω και ένας απέραντος ίσιος χώρος, απρόσωπος και άχαρος, κάτι σαν νταμάρι, εμφανίστηκε στη θέση του. Πάει το σκαλισμένο πάνω στο βράχο όνομά μου, πάει και το αυλάκι, για το νερό μιας πηγούλας, που είχα ανοίξει με μια πέτρα και ένα σπασμένο παλιό σιδερένιο κουτάλι, πάει, πάει …
Θέατρο στο βράχο του σχολείου
Οι συγχωριανοί μου με ρωτούσαν, και δεν κρυβόταν το καμάρι τους, αν μου άρεσαν οι μεταβολές στο χωριό. Απαντούσα φυσικά όχι, αν εξαιρέσω κάποιες παρεμβάσεις μέσα στο χωριό και την καθαριότητά του, και τους εξηγούσα το αυτονόητο. Εγώ επέλεξα να ζω μακριά και το χωριό μου είναι ταυτισμένο με τις αναμνήσεις μου. Κλείνω τα μάτια μου και θυμάμαι, βλέπω παλιές φωτογραφίες και αναγνωρίζω μέρη και καταστάσεις, θέλω να βλέπω τα χνάρια μου όταν το επισκέπτομαι, βλέπω ρομαντικά τα πράγματα με άλλα λόγια. Αυτοί που ζουν μονίμως εκεί έχουν κάθε λόγο να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους, έχουν κάθε δικαίωμα να ανοίξουν νέους αγροτικούς δρόμους για την ευκολία τους. Ποιος μπορεί να τους ζητήσει να κουβαλούν ακόμη με το γάιδαρο τις ελιές τους, ποιος μπορεί να τους ζητήσει να ποτίζουν ακόμη με στέρνες και αυλάκια, ποιος μπορεί να απαιτήσει να διατηρήσουν τα αλώνια τους!
Σκέψεις
Βεβαίως θαρρώ πως ένας συνδυασμός δεν θα έβλαπτε. Δεν είναι δυνατόν να γίνονται όλα ίσωμα. Δεν μπορούν οι όποιες παρεμβάσεις να γίνονται χωρίς στοιχειώδεις μελέτες, είναι άδικο για την ιστορία μας να μη διατηρούμε ότι είναι παράδοση, ότι έφυγε και δεν πρόκειται να ξαναγυρίσει. Είναι απαράδεκτο για μένα ένα σκολειό, που τώρα δεν λειτουργεί, και ο περιβάλλον χώρος του, να καταστρέφεται, μόνο και μόνο για να γίνει υπαίθριος χώρος διασκέδασης ή πολιτισμού. Χρέος όλων είναι οι όποιες παρεμβάσεις να έχουν στόχο και σκοπό και το παρόν να εξυπηρετήσουν και το παρελθόν να μην καταστρέφουν.
Είναι αδιανόητο, σε ένα χωριό που μετρούσε σε κάθε χωράφι και ένα αλώνι, να μη βρίσκεις κάποιο διατηρημένο, έτσι για δείγμα, έτσι για το παρελθόν, έτσι για τον παραδοσιακό τουρισμό στο κάτω - κάτω ! Άλλωστε οι λίγοι πια κάτοικοι του χωριού, ηλικιωμένοι οι περισσότεροι, δεν σπέρνουν, δεν θερίζουν και δεν αλωνίζουν εδώ και χρόνια. Οι κήποι, που κάποτε μοσχοβολούσαν, έχουν, αφύτευτοι χρόνια, χερσώσει. Προς τι τόση καταστροφή;
Είναι αδιανόητο λιθόκτιστα παλιά μονοπάτια να καταστρέφονται για να ανοιχτεί ένας δρόμος ο οποίος είναι ζήτημα αν εξυπηρετεί ένα με δυο ανθρώπους. Στο κάτω - κάτω ας έκαναν ένα συνδυασμό, ας άφηναν ένα έστω στενό μονοπάτι και ας άνοιγαν δίπλα του το δρόμο. Βράχο θα έσπαγαν και στην μια και στην άλλη περίπτωση.
Είμαι παραπάνω από σίγουρος ότι σε λίγα χρόνια, θα ψάχνουμε τα παλιά και δεν θα τα βρίσκουμε, θα προσπαθούμε να τα αναβιώσουμε και δεν θα μπορούμε, θα «σιχτιρίζουμε» την καταστροφή και θα προσπαθούμε να επαναφέρουμε κάποια πράγματα, μα θα είναι δυστυχώς αργά. Όταν σβήνεις τα σημάδια του παρελθόντος θαρρώ πως θα έχεις δύσκολο και αβέβαιο μέλλον. Όταν εξορκίζεις το παλιό, στο όνομα μιας πρόσκαιρης ευκολίας, δεν θα έχεις τίποτα να δείξεις στους νεότερους, όλα θα είναι μια ανάμνηση για τους παλιούς και ένα παραμύθι για τους νέους…
Βεβαίως τίποτα δεν είναι αθάνατο και ακόμη υπάρχει χρόνος και τρόπος διατήρησης, λίγων έστω, πραγμάτων. Αρκεί να θελήσουμε να τα διατηρήσουμε. Έστω και αν θα το κάνουμε για φολκλόρ και για την προσέλευση τουριστών …
9/9/2008
Υ.Γ. Τα παραπάνω δεν αφορούν μόνο στην Κρήτη και στο χωριό μου. Μια βόλτα στη Λευκάδα, την ορεινή και δυτική κυρίως, θα πείσει τους πάντες. Φαντάζομαι πως οι, κάπως μεγαλύτεροι, Λευκαδίτες θα με καταλάβουν.
Κατά τα άλλα η Κρήτη παραμένει φιλική για τους επισκέπτες, προσιτή για όλους και πανέμορφη. Όποιος θέλει να τη ζήσει πραγματικά, πρέπει να επισκεφτεί τα ορεινά της χωριά (στα παράλια γίναμε πολυπολιτισμικοί), για να καταλάβει τι πάει να πει φιλοξενία και ανθρώπινη ζεστασιά. Αρκεί να έχει γερό στομάχι και να του αρέσει η τσικουδιά και το καλό κρασί !
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου